Top 10 Alan Moore Comics: 1. FROM HELL

Writer: Alan Moore
Artist: Eddie Campbell
Top Shelf

Εντάξει, το FROM HELL είναι η καλύτερη δουλειά του Alan Moore και υποθέτω πολλοί από εσάς ήσασταν σίγουροι για το αποτέλεσμα, από την πρώτη στιγμή που ανακοινώσαμε το Top 10 του Βρετανού συγγραφέα. Από τη δική μου πλευρά τουλάχιστον, ήταν εύκολη δουλειά το να προβλέψω ποιο comic θα βρισκόταν στην κορυφή. Αυτό που ήξερα ότι σίγουρα θα με δυσκόλευε ήταν το να γράψω για το FROM HELL και να δικαιολογήσω τη θέση που κατέκτησε.

Ας ξεκινήσω, λοιπόν, με την, λίγο-πολύ γνωστή, υπόθεση. Το FROM HELL πραγματεύεται τους φόνους του γνωστού Jack The Ripper υπό μια νέα – για τα comics τουλάχιστον – σκοπιά. Ο Moore έχει μελετήσει σε τεράστιο βαθμό το θέμα και έχει ξοδέψει, όπως αποδεικνύεται, αμέτρητες ώρες διαβάζοντας βιβλία και δοκίμια που επιχειρούν να λύσουν το μεγάλο μυστήριο (θεωρείται ότι ο πραγματικός Jack The Ripper δε συλλήφθηκε ποτέ) και να αποκαλύψουν τα πραγματικά αίτια των φόνων. Ο Moore συνδύασε πολλά από τα στοιχεία των βιβλίων αυτών και τα ενσωμάτωσε στη δική του ιστορία, πασπαλίζοντάς την με δόσεις μυστικισμού.

Το reimagining μιας κλασικής ιστορίας τρόμου, όμως, δε θα ήταν αρκετό από μόνο του να φέρει το comic αυτό πάνω από τα υπόλοιπα αριστουργήματα του Moore. Ο τρόπος που η ιστορία ξεδιπλώνεται μπροστά μας είναι, το λιγότερο, πολυδιάστατος. Καθώς οι σελίδες γυρίζουν, μπροστά στα μάτια του αναγνώστη παρουσιάζονται με περισσή μαεστρία οι κοινωνικές συνθήκες της Αγγλίας των τελών του 19ου αιώνα, μνημεία και περιοχές του Λονδίνου, λουσμένα με μυστικιστικές προεκτάσεις, χαρακτήρες με τις δικές τους προσωπικές ιστορίες και πράξεις που μόνο ένας ψυχοπαθής θα μπορούσε να δικαιολογήσει τόσο κυνικά και φυσικά.

Με λίγα λόγια, πρόκειται για μια πολυεπίπεδη ιστορία που μπλέκει, με φυσικό πάντα τρόπο στη ροή των γεγονότων, πολλά στοιχεία. Αυτά με τη σειρά τους σχηματίζουν ένα παζλ που ξεπερνά πολύ γρήγορα τη νόρμα του whodunit και επικεντρώνεται στον ψυχισμό, όχι μόνο του δολοφόνου, αλλά και των υπόλοιπων εμπλεκομένων.

Άλλωστε, η αρχική ιδέα του comic ήταν όχι η παράθεση στοιχείων και η τελική αποκάλυψη του εγκληματία, αλλά η εξέταση των φόνων, με βάση την εποχή και τις κοινωνικές συνθήκες που τους περιέβαλλαν. Η αποκάλυψη του δολοφόνου δε μοιάζει να ενδιαφέρει τον Moore (άλλωστε, όλη η ιστορία είναι βασισμένη σε θεωρίες που λίγο-πολύ έχουν απορριφθεί) όσο η αιτία, ο τρόπος και ο αντίκτυπος. Ειδικά όσον αφορά στο τελευταίο, ο κυνισμός των Αρχών, η αντίδραση του κοινού και τα πανηγύρι των τότε media αποτελούν σίγουρα το πιο διαχρονικό στοιχείο της ιστορίας.

Επιπλέον, έχω την εντύπωση ότι το FROM HELL θα βρισκόταν στην πρώτη θέση, ακόμα κι αν μιλούσαμε, όχι για ολόκληρα έργα του Moore, αλλά για απλές σκηνές. Κάποιες από αυτές κρύβουν τέτοια δυναμική μέσα τους που δεν είναι ορατή με την πρώτη ανάγνωση. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν η ξενάγηση με την άμαξα στο Λονδίνο, οι σκηνές των φόνων, τα οράματα που έχει ο δολοφόνος και η ομολογία του ενόχου στους αστυνομικούς. Και υπάρχουν δεκάδες ακόμη που περνούν σε δεύτερη μοίρα, μόνο και μόνο επειδή συνυπάρχουν με τις παραπάνω.

Βέβαια, σε όλα τα παραπάνω σοβαρή ευθύνη φέρει κι ο artist του FROM HELL, ο Eddie Campbell. Προερχόμενος από αποκλειστικά αυτοβιογραφικά comics (ALEC), ο νεαρός τότε Campbell κατάφερε να διατηρήσει το προσωπικό του στιλ, παρά τα σενάρια τηλεφωνικούς καταλόγους που παραλάμβανε από το ταχυδρομείο. Πατώντας πάνω στις υπεραναλυτικές οδηγίες του Moore, ο Campbell κατάφερε όχι μόνο να ζωντανέψει το όραμα του γενειοφόρου συνεργάτη του στις σελίδες του comic, αλλά και να διατηρήσει το δικό του στιλ. Σίγουρα η υπογραφή του στο FROM HELL βρίσκεται κάτω από αυτή του Moore, αλλά έχει μπει με την ίδια πένα και το ίδιο έντονο, ανεξίτηλο μελάνι.

Η ατμόσφαιρα που κατακλύζει το FROM HELL οφείλει πολλά στο σχέδιο του Campbell, ο οποίος διέθετε στη φαρέτρα του μόνο το λευκό και το μαύρο. Και το δεύτερο είναι αυτό που δίνει το τόνο σε όλο το comic. Επιπλέον, οι γραμμές του παραμένουν πάντα έντονες και απαρνιούνται την καθαρότητα, ειδικά όταν οι σκηνές γίνονται πιο βίαιες. Και σε συνδυασμό με το πυκνογραμμένο σενάριο, το τελικό αποτέλεσμα είναι χορταστικό, αλλά όχι βαρύ.

Εξάλλου, στην collected edition της Top Shelf συμπεριλαμβάνονται και δεκάδες σημειώσεις του Moore, ο οποίος φανερώνει τις πηγές του και αποκαλύπτει τις δικές του πινελιές στον κυκεώνα των συνομωσιών που περιβάλλουν τους φόνους του Jack The Ripper.

Ένα ακόμη ενδιαφέρον στοιχείο αποτελεί η εκδοτική οδύσσεια του comic, το οποίο ξεκίνησε να δημοσιεύεται στο περιοδικό TABOO (από την SpiderBaby Press του Steve Bissette), μετά από μερικά τεύχη μετακόμισε στην Tundra Publishing κι έπειτα στην Kitchen Sink Press, όπου κι ολοκληρώθηκε. Αργότερα, συγκεντρώθηκε σε έναν τόμο από την Top Shelf.

Κλείνοντας, υποθέτω ότι πρέπει με κάποιο τρόπο να δικαιολογήσω το γιατί το FROM HELL θεωρείται καλύτερο των υπόλοιπων έργων του Moore. Αλλά δε νομίζω ότι μπορώ να βρω μια ικανοποιητική για όλους απάντηση. Στα δικά μου μάτια, πάντως, άσχετα με το σενάριο, την τεχνική και όλα τα υπόλοιπα… τεχνοκρατικά, το συγκεκριμένο comic υπερισχύει των υπολοίπων (όπως, για παράδειγμα, τα WATCHMEN, V FOR VENDETTA και SWAMP THING), καθώς δεν υφίσταται για να κοιτά βλάσφημα τις συμβάσεις, να ανατρέπει τον τρόπο που διαβάζεις κάτι, να παίζει ες βάρος των κλισέ – στέκεται ολομόναχο, χωρίς να έχει ανάγκη να επαναπροσδιορίσει κάτι. Παίζει το δικό του παιχνίδι, αγνοώντας οτιδήποτε γράφτηκε πριν από αυτό.

Πρωτοπορία; Αυταρέσκεια; Ανεξαρτησία; Δήλωση; Δεν είμαι σίγουρος, αλλά, όπως και να έχει, το FROM HELL μπορεί να διεκδικήσει (αλλά και να κατηγορηθεί για) τα πάντα.

Υ.Γ.: Τι, δεν είπα τίποτα για την ταινία; Ποια ταινία;

(Θωμάς Παπαδημητρόπουλος)

Εδώ θα βρείτε συγκεντρωμένα τα κείμενα που πλαισιώνουν το αφιέρωμα στο έργο του Alan Moore, με τα υπόλοιπα 9 comics που ψήφισαν οι συντάκτες του comicdom.gr στη λίστα με τις κορυφαίες δημιουργίες του Βρετανού συγγραφέα.