INTERVIEW CORNER #43: Tomek

Ειδικά στο Hollywood, έχουμε να συνηθίσει εκφράσεις όπως “κορίτσι της διπλανής πόρτας” και “αγόρι της διπλανής πόρτας”, εκφράσεις που χρησιμοποιούμε κυρίως όταν αναφερόμαστε σε ρόλους ή χαρακτηριστικά των ηθοποιών που κατατάσσουμε στη συγκεκριμένη κατηγορία. Σε άλλους χώρους, όμως, όπως αυτός των comics, τέτοιες εκφράσεις δεν συναντώνται συχνά.

Πολύ κακώς! Γιατί σε αυτή την περίπτωση, θα μπορούσα να γράψω ένα απλό “ο καλλιτέχνης της διπλανής πόρτας” για τον καλεσμένο αυτής της εβδομάδας, τον Τomek, και να ξεμπερδέψω με εισαγωγές και άλλα τέτοια που σας αποσπούν την προσοχή από τη συνέντευξη.

Ο Tomek, λοιπόν, μου δίνει ακριβώς αυτή την εντύπωση: του καλλιτέχνη της διπλανής πόρτας. Είναι απλός και ευγενικός και σου δίνει την εντύπωση ότι τον γνωρίζεις χρόνια, πολύ περισσότερο τουλάχιστον από άλλους καλλιτέχνες. Μπορείς να μιλήσεις μαζί του για πολλά θέματα και σχεδόν να ξεχάσεις γιατί συναντήθηκες μαζί του αρχικά και ο τρόπος που θα μιλήσει για το πιο πρόσφατο έργο του, σε κάνει σχεδόν να ξεχάσεις όλα αυτά που έχουν προηγηθεί στην καριέρα του.

Και αυτή δεν είναι αμελητέα. Ο Tomek είναι υπεύθυνος για ένα από τα πιο ευχάριστα comics που εκδόθηκαν στο φετινό Comicdom Con Athens (από αυτά που πρόλαβα να διαβάσω τουλάχιστον, μέχρι τη στιγμή που γράφω αυτές τις γραμμές), το ΚΟΥΛΟΥΡΙ. Το ΚΟΥΛΟΥΡΙ συνεχίζει την παράδοση των HEHE!, των οποίων είναι συνδημιουργός, και θα συνεχίζει να εκδίδεται σε συνέχειες από τη Jemma Press.

Εκτός των δύο παραπάνω comics, την υπογραφή του Tomek έφερε κάπου στη δεκαετία του ’90 και το μουσικό fanzine THE THING, στο οποίο συνέβαλλε με το strip 21st #@&! CENTURY BOY. Επιπλέον, δουλειά του μπορεί να δει κανείς και στο blog The Very Closed Circle, αλλά και στα Comicdom Awards, καθώς ο Tomek είναι υπεύθυνος για την εικονογράφηση και τα animations της διαδικασίας, ενώ και όποιοι έχουν επισκεφτεί την έκθεση ΕΝ ΑΙΘΡΙΑ, σίγουρα έχουν κοντοσταθεί μπροστά σε κάποιο από τα έργα του.

Εκτός από τα comics, τα οποία κατά κανόνα δεν είναι αρκετά να πληρώσουν τους λογαριασμούς ενός Έλληνα δημιουργού, ο Tomek έχει ασχοληθεί και με το animation σε διάφορους εμπορικούς τομείς, όπως η διαφήμιση και οι τίτλοι τηλεοπτικών προγραμμάτων, αλλά και με την εικονογράφηση μουσικών άλμπουμ.

Όλα τα παραπάνω είναι σίγουρα ικανά να σβήσουν από το μυαλό σου τον ορισμό του “καλλιτέχνη της διπλανής πόρτας” που έδωσα αρχικά στον Tomek, αλλά πρέπει να γνωρίζετε ότι πιέστηκα για να τα γράψω. Θα προτιμούσα να έγραφα πιο καθημερινά πράγματα για αυτόν, όπως τον καφέ που ήπιαμε μαζί, το χειρότερο μηχανάκι που οδήγησε στη ζωή του και τα κουτσομπολιά του Comicdom Con Athens. Το ίδιο ίσως προτιμούσα να κάνω και στις ερωτήσεις που ακολουθούν, αλλά ο επαγγελματισμός (και των δυο μας) προηγείται. Σας παραπέμπω, λοιπόν, στη συνέντευξη (που πραγματοποιήθηκε με τη βοήθεια της Βασιλείας Βαξεβάνη) και στα όσα έχει να πει ο καλεσμένος αυτής της εβδομάδας, ο Tomek:

Ποιοι είναι οι καλλιτέχνες που σε έχουν επηρεάσει στη δουλειά σου;

Δεν θα μετρήσω την πολύ μικρή ηλικία όπου όλοι μας, ανεξάρτητα αν σχεδιάζαμε ή διαβάζαμε, περνάγαμε από Disney σε υπερήρωες κτλ.. Για μένα αυτό δεν μετράει τόσο, όσο το ότι μεγάλωσα σε άλλη κουλτούρα, όπου υπήρχε μία τοπική σκηνή comics πολύ διαφορετική απ’ όλες τις άλλες (σ.σ.: εννοεί την Πολωνία). Μας έβαζε στην πρίζα να τρέχουμε δυο-τρεις φορές την βδομάδα να αγοράζουμε comics που η θεματολογία τους μας αφορούσε άμεσα και η αισθητική τους ήταν πολύ ιδιαίτερη. Ακόμα κι όταν πρωτοείδαμε τους υπερήρωες δεν σταματήσαμε να διαβάζουμε τους Πολωνούς δημιουργούς. Κάποια από αυτά συνεχίζουν να με στοιχειώνουν και ότι βουντού και να κάνω δεν με αφήνουν ήσυχο.

Στην Ελλάδα πια, μέσα 80s, έπαθα τραλαλά με τις σουρεάλ ιστορίες της ΒΑΒΟΥΡΑΣ και συγχρόνως ανακάλυψα το τρομερό πενάκι του Peyo και τα Στρουμφάκια του. Έπεσε εξάσκηση και αντιγραφή του αιώνα. Καπάκι εμφανίστηκε το MAD! Αχ, το MAD… sigh… Τι έρωτας ήταν αυτός! Το MAD το θεωρώ ίσως την μεγαλύτερη επιρροή στη ζωή μου, μου έμαθε το πιο σημαντικό πράγμα στο σχέδιο και όχι μόνο: ΝΑ ΕΙΣΑΙ Ο ΕΑΥΤΟΣ ΣΟΥ! Μετά ήρθαν οι Robert Crumb και Edika να βάλουν της πινελιές τους, δεν μπορούσα να χορτάσω τα σχέδια και τα σενάριά τους. Ειδικά ο Crumb πέρναγε τόσο τρομερά άνετα από την μία θεματολογία στην άλλη και ο Edika σε διάφορες παλαβές καταστάσεις. Σκέτη τρέλα… Το κερασάκι στην τούρτα έβαλε η ανεξάρτητη αμερικάνo-καναδική σκηνή των 90s: Peter Bagge, Daniel Clowes, Charles Burns, Joe Matt, Julie Doucet, ολίγον TANK GIRL και ο master Ivan Brunetti. Και για το τέλος πρέπει να πω ότι έχω αρκετή αδυναμία στα manga, με μπροστάριδες τα ΑKIRA και DR. SLUMP και στο ελληνικό ΣΠΙΦ ΚΑΙ ΣΠΑΦ.
Α… ξέχασα τους Monty Python. Αυτοί μ’ έχουν επηρεάσει σε όλα, όχι μόνο στα comics.

Έχεις την τάση να δημιουργείς ιστορίες σουρεαλιστικές. Σου αρέσει γενικά να πειραματίζεσαι;

Πολλές φορές δυσκολεύομαι να διαχειριστώ τις πολλές ιδέες που έχω στο κεφάλι μου και τις πετάω στο χαρτί σαν πολυβόλο. Είναι κατά κάποιον τρόπο κολάζ από διαφορετικά μικρά πράγματα κολλημένα μεταξύ τους με την πανίσχυρη κόλλα Surealex. Αυτό φαίνεται πολύ στην “Ensalada Mixta”, την οποία έφτιαξα για να έχω μία πλατφόρμα να ξεδίνω και να το τραβάω στα άκρα. Έτσι προέρχονται και οι διάφοροι ας το πούμε “πειραματισμοί”. Εκεί που κάπως ρέει το πράγμα, ξαφνικά αποφασίζω να το ανατρέψω με κάποιο κόλπο της στιγμής. Απολαμβάνω ν’ ακούω από ανθρώπους ότι τους αρέσουν τα comics μου αλλά δεν ξέρουν γιατί, και το χειρότερο, ότι δεν μπορούν να το εξηγήσουν. Τώρα με το ΚΟΥΛΟΥΡΙ προσπαθώ να το ελέγξω λίγο…

Είναι εύκολο να είσαι δημιουργός comics στην ελληνική σκηνή; Σε ρωτάω γιατί, όπως και για πολλούς άλλους, τα comics είναι ίσως το μικρότερο κομμάτι της δουλειάς σου, ανάμεσα σε εμπορικά illustrations και άλλες δουλειές που σου φέρνουν τα προς το ζην. Έχεις όσο χρόνο θέλεις για comics;

Από την στιγμή που τα comics δεν είναι η δουλειά που μου φέρνει τα προς το ζην, σίγουρα δεν μπορώ να αφιερώσω τόσο χρόνο όσο θα ήθελα. Το καλό είναι ότι τουλάχιστον δουλεύω σαν εικονογράφος και animator και μπορώ να εφαρμόζω κάπως το στιλ μου και συγχρόνως είναι ένα είδος εξάσκησης που με κρατάει “ζεστό”. Επίσης, με αναγκάζει να δουλεύω με σύστημα και οργάνωση, το οποίο μεταφέρω στην διαδικασία δημιουργίας comics. Κάποια στιγμή πριν χρόνια, πήρα την απόφαση σε επαγγελματικές προτάσεις να επιμένω κάπως σε αυτό που μου ταιριάζει περισσότερο. Δεν δεχόμουνα να κάνω κάτι π.χ. ρεαλιστικό που ήθελε ο πελάτης μόνο και μόνο για να πάρω την δουλειά, δεν μου έβγαινε και θα ήταν βασανιστήριο για μένα. Ήταν ένα ρίσκο, το οποίο με πολύ δουλειά και υπομονή άρχισε να αποδίδει καρπούς και έκανε το επάγγελμά μου πιο εύκολο και ευχάριστο.

Από την άλλη, ξέρω πολλά παιδιά που κάνουν comics και δουλεύουν σε κάτι εντελώς άσχετο. Το γεγονός είναι ότι ελάχιστοι στην Ελλάδα ζούνε μόνο από τα comics τους και ανεξάρτητα αν το επάγγελμα μας έχει σχέση με σχέδιο ή όχι, όλοι από άποψη χρόνου στο ίδιο τσουβάλι βρισκόμαστε.

Έχεις συμμετάσχει αρκετές φορές και στην έκθεση ΕΝ ΑΙΘΡΙΑ. Ποια είναι, κατά τη γνώμη σου, τα θετικά που μπορεί να έχει η συμμετοχή ενός comic artist σε μια έκθεση;

Δεν είμαι πολύ φανατικός των εκθέσεων comics με την έννοια που γνωρίζουμε όλοι, δηλαδή να κάθεσαι μπροστά σε ένα comic στον τοίχο και να το διαβάζεις. Εγώ ξέρω ότι το comic μπορώ να το διαβάζω οπουδήποτε, στο μετρό, σε παραλία, πάνω σε ένα δέντρο ή στην τουαλέτα. Σε μία έκθεση θέλω να δω τα πρωτότυπα, να πάω κοντά και να δω με τι το έκανε ο καλλιτέχνης, πώς το διόρθωσε, ποια τεχνική χρησιμοποίησε, να δω τυχόν sketchbook. Έτσι δεν χρειάζομαι να δω όλη την ιστορία, δε με απασχολεί, τη διαβάζω στην εκτυπωμένη έκδοσή της και μία σελίδα απ’ αυτή μου είναι αρκετή. Το πρωτότυπο λειτουργεί σε μένα σαν μηχανή του χρόνου που με μεταφέρει στο σχεδιαστήριο του δημιουργού, 1 ή 100 χρόνια πριν, δεν έχει σημασία. Η έκθεση για μένα πρέπει να συμπληρώνει και να πάει πιο πέρα την δουλειά του καλλιτέχνη και όχι απλά να την αναπαράγει. Δεν βρίσκω το λόγο να βάζω μία ιστορία φτιαγμένη και βαμμένη στον υπολογιστή και εκτυπωμένη σε τάδε χαρτί σε διπλάσιο μέγεθος για να μπορούν να τη διαβάζουν από τα πέντε μέτρα και οι άλλοι από πίσω. Δεν θέλω να είμαι απόλυτος, ούτε κατηγορώ αυτούς που το κάνουν. Είναι καλό να γίνονται, να βλέπει ο κόσμος, να συζητάει, να μαθαίνει. Απλά εμένα δεν μου ταιριάζει.

Ανάμεσα στα έργα σου βρίσκονται και αρκετά animations. Μπορείς να μας πεις λίγα λόγια για αυτά;

Το animation είναι κάτι το οποίο σπούδασα και το αγάπησα με την πρώτη άσκηση που έκανα στη σχολή. Άλλωστε, στην πρώτη επαγγελματική μου δεκαετία ασχολιόμουν αποκλειστικά με αυτό. Παραγωγή σειρών, διαφημιστικά σποτ, τίτλοι σειρών για τηλεόραση και η καλύτερη στιγμή, συμμετοχή στην αμερικάνικη μεγάλου μήκους ταινία της Paramount, RUGRATS GO WILD!. Αφοσιώθηκα καθαρά στο κλασικό 2D animation, έμαθα και πέρασα απ’ όλα τα στάδια του: κίνηση, καθάρισμα, δημιουργία χαρακτήρων, storyboard, layout, background, supervisor, σκηνοθεσία – πολύ πράμα. Στο animation υπάρχουν πολλά στάδια μέχρι να βγει η τελική ταινία και πρέπει να έχεις γνώσεις όχι μόνο στην δική σου ειδικότητα, αλλά και σε δυο-τρεις άλλες, ώστε να ελαχιστοποιούνται τα λάθη στην αλυσίδα της παραγωγής, και αυτό σε αναγκάζει να είσαι πολυμήχανος. Ήταν απλά το καλύτερο σχολείο. Τα τελευταία χρόνια, η μόνη μου επαφή μ’ αυτό είναι τα διαφημιστικά σποτ, κάτι που με έχει κουράσει αρκετά. Ο χώρος της διαφήμισης είναι πολύ περίεργος, δύστροπος, κουραστικός, πάρα πολλές φορές χωρίς δημιουργία και φαντασία και μπορεί να σε ξεζουμίσει κυριολεκτικά.

Με αναζωογόνησε όμως το BE THERE! Corfu Animation Festival στις αρχές Απρίλη, όπου έκανα τα γραφιστικά και τις αφίσες. Στην Κέρκυρα πέρασα θαυμάσια, τα παιδιά έκαναν τρομερά καλή και επαγγελματική δουλειά, είδα ωραίες ταινίες και τα δύο workshops που έκανα στην κινηματογραφική αίθουσα με 400 παιδάκια κάθε φορά με γέμισαν πάλι ενέργεια. Για να δούμε…

Πώς ισορροπείς ανάμεσα σε animation και comics;

Τα comics και το animation είναι στη ζωή μου σαν βίοι παράλληλοι, το ένα επηρεάζει το άλλο. Ειδικά στα comics μου η επιρροή αυτή είναι αρκετά έντονη. Πολλές φορές χρησιμοποιώ διαδοχικά panels όπου αναλύω αρκετά την κίνηση ενός χαρακτήρα. Πολλές φορές στοιχηματίζω με τον εαυτό μου ή φίλους για το αν ο τάδε κομίστας κάνει και animation ή όχι, φαίνεται από την πρώτη ματιά. Τρανταχτό παράδειγμα είναι το “δικό μας” LOGICOMIX, όπου ο Αλέκος Παπαδάτος έκανε καταπληκτική δουλειά με πολύ μεγάλη επιρροή από το χώρο του animation στον οποίον έχει μεγάλη προϋπηρεσία και προσφορά. Γνωριζόμαστε πάνω από 15 χρόνια και θυμάμαι όταν είδα κάτι λίγα πράγματα από το LOGICOMIX την εποχή που φτιαχνόταν, μου έφυγε το σαγόνι… Ήταν μία υπερπαραγωγή, η οποία δεν είχε τίποτα να ζηλέψει (οργάνωση, έρευνα, εκτέλεση) από μεγάλες παραγωγές ταινιών κινούμενων σχεδίων μεγάλου μήκους και όλο το αποτέλεσμα έχει ένα έντονο άρωμα από animation.

Είσαι μέλος του blog The Very Closed Circle. Μπορείς να μας πεις λίγα λόγια για το τι συμβαίνει σε αυτόν τον πολύ κλειστό κύκλο;

Μπορεί ο κύκλος να είναι πολύ κλειστός, αλλά ταυτόχρονα είναι και πολύ μεγάλος. Πιάνει από την Κρήτη, περνάει από Αθήνα–Θεσσαλονίκη και φτάνει μέχρι την Καταλονία. Όταν τον ξεκίνησα είχα πολύ συγκεκριμένα πράγματα στο μυαλό μου, το συζήτησα αρκετά με τον Τάσο Ζαφειριάδη (αντιπρόσωπο του #TVCC σε Βόρεια Ελλάδα και Καταλονία. Αυτές τις μέρες, μάλιστα, βρίσκεται εκεί για να συζητήσει την επέκταση του συμβολαίου του Γιώργου Κωνσταντίνου – χαχαχά!) και καθορίσαμε χαλαρά κάποιους αυστηρούς κανόνες… (ή ανάποδα; Δεν θυμάμαι). Μετά συνέταξα το μανιφέστο, έφτιαξα το layout και βούρ στο πατσά… Πατήσαμε σε δυο-τρία σημεία που ταλαιπωρούν το ελληνικό (και όχι μόνο) comic και τους δημιουργούς και βρήκαμε τρόπους να απελευθερωθούμε απ’ αυτά. Καταργήσαμε το χαρτί και την εκτύπωση, εφαρμόσαμε χαλαρά deadlines (όλοι στον κύκλο αυτό το αγαπάμε περισσότερο απ’όλα… χαχαχά), μικρό ασπρόμαυρο φορμάτ (τέσσερα καρέ) και ό,τι θέμα θέλει ο καθένας. Για μένα, το τελευταίο ήταν το πιο σημαντικό απ’ όλα και πιστεύω ότι πρέπει στην Ελλάδα σιγά-σιγά να καθορίζονται κάποιες τάσεις στα comics, θεματικά και σχεδιαστικά και να δημιουργούνται ομοιογενείς πυρήνες, χωρίς να κλείνονται στο εαυτό τους εννοείται. Το πήρα λοιπόν απ’ την ανάποδη και αντί να προσκαλέσω 100 με διαφορετικό στιλ-θεματολογία και να τους καθορίσω το θέμα (αυτό θα λειτουργούσε πιεστικά), κάλεσα λίγους που πίστευα ότι ταιριάζουν κάπως τα χνώτα μας και έτσι δημιουργήθηκε μια παρέα που ανταλλάσσει mail, comments, ιδέες, προτάσεις κ.ά.. Μ’ αυτόν τον τρόπο πετύχαμε να φτιάξουμε ένα blog συμπαγές, ομοιόμορφο, με τακτική ροή και χωρίς… θα το ξαναπώ… πιέσεις χρονικές και θεματικές. Πριν μια βδομάδα, μάλιστα, κατά την διάρκεια του Comicdom Con, είχαμε την πρώτη μας μάζωξη για καφέ. Έτσι, για να δούμε τι κρύβεται πίσω από τα avatars.
Περισσότερα δεν μπορώ να πω, γιατί ήδη μ’ αυτά που είπα με περιμένει βαριά καμπάνα από τον Ναύαρχο Πέστροφα, ο οποίος με το έτσι θέλω επέβαλε στο #TVCC έναν σκληρό σουρεαλιστικό νόμο και εφάρμοσε την απαγόρευση ανεβάσματος των strips μετά τις 10 το βράδυ.

Πες μας λίγα λόγια για το νέο σου comic, ΚΟΥΛΟΥΡΙ.

Ένα στρογγυλό πράγμα από ζυμάρι, καλοψημένο, μπόλικο μυρωδάτο σουσαμάκι, πάντα φρέσκο και φθηνό. Όχι… σοβαρά μιλάω, αυτό ακριβώς. Τίποτα περισσότερο, τίποτα λιγότερο.

Έτσι μόνο για την ιστορία, να πω ότι το είχα στο μυαλό μου αρκετά χρόνια. Κάποιες ιδέες έκαναν την εμφάνισή τους στα δύο fanzine ΗΕΗΕ! που βγάλαμε με τον Γιάννη Μπαρδάκο (JB), περάσανε από τον δημιουργικό μύλο της Giganto του Τάσου Παπαϊωάννου σαν ΗΕΗΕ! #1 και πήραν την τελική μορφή όπως το βλέπουμε τώρα.
Με τον Λευτέρη Σταυριανό (Jemma Press) το βάλαμε κάτω, βρήκαμε τις τελευταίες λεπτομέρειες και το χώσαμε στο φούρνο. Το ευχάριστο είναι, ότι θα κυκλοφορεί 3-4 φορές το χρόνο και το επόμενο τεύχος θα βγει τέλη Ιουνίου και αυτό σίγουρα θα βοηθήσει πολύ στην εξέλιξή του. Κοιτάζοντας τις εκδόσεις comics στην Ελλάδα είδα ότι δεν υπάρχει κάτι αντίστοιχο και τα πρώτα σχόλια είναι θετικά. Ελπίζω να πάει καλά. Άλλωστε ένα ΚΟΥΛΟΥΡΙ το πρωί με τον καφέ ή το μεσημέρι με λίγο τυράκι έχει κάνει πολύ κόσμο ευτυχισμένο.

Εδώ θα ήθελα να πω ένα μεγάλο ευχαριστώ στον επίσημο κουλουρτζή (με ένσημα, ασφάλεια, νυχτερινά και εκτός έδρας, όλα κομπλέ), τον απέθαντο μπάσταρδο Γαβριήλ Τομπαλίδη που κρατάει με τόση ευλάβεια και αυταπάρνηση μυστικό το αληθινό μου όνομα.

Ένα θέμα που επανέρχεται στις ιστορίες σου είναι η πίεση και το άγχος που νιώθει ένας δημιουργός και ο τρόμος του deadline! Πόσο βασίζονται στην πραγματικότητα;

Αυτή την συζήτηση την κάνουμε αρκετά συχνά, μπροστά στο τζάκι πίνοντας λευκό κρασί με τη Coco la Veine (βλέπε ΚΟΥΛΟΥΡΙ #1)…

Εδώ ξαναγυρνάμε στην τρίτη ερώτηση-απάντηση. Όχι μόνο βασίζονται στην πραγματικότητα, αλλά μπροστά της ακόμα και ο ιταλικός νεορεαλισμός μοιάζει με παραμυθάκι για τρίχρονα παιδάκια. Όταν ξεκινάς ένα comic και σου λέει ο εκδότης (ή ακόμα κι αν είναι αυτοέκδοση) ότι πρέπει μέχρι τάδε μέρα να το τελειώσεις, γιατί αλλιώς δεν θα βγει στο Comicdom Con, το οποίο είναι η μόνη σου ευκαιρία να το δει ο πολύς κόσμος και να πουλήσεις κάτι τις, και ξαφνικά σου σκάνε μια-δυο δουλειές που μ’ αυτές θα πληρώσεις το νοίκι και θα φας, καταλαβαίνεις ότι η πίεση χτυπάει κόκκινο, γιατί δεν έχεις ένα deadline, αλλά δύο! Ένα επαγγελματικό και ένα καλλιτεχνικό. Από την άλλη, κάποιες φορές έχω διαπιστώσει ότι λειτουργώ καλύτερα υπό πίεση (ακούγεται λίγο μαζοχιστικό). Απλά έχω την αίσθηση ότι μην έχοντας πολύ χρόνο για σκέψεις και τέλεια σχέδια, το αποτέλεσμα είναι πιο αυθόρμητο και βγάζεις τον αληθινό σου εαυτό. Δεν ξέρω… με την Coco έχουμε μία σχέση μίσους και αγάπης.

Πάντως το ΚΟΥΛΟΥΡΙ #1 είναι εξολοκλήρου αφιερωμένο στο άγχος και στο στρες, εξ ‘ου και το σχέδιο στο σαλόνι του τεύχους με το οποίο ο Λευτέρης κι εγώ ταυτιστήκαμε με τη μία.

Στα comics σου έχεις εντάξει και κάποιες αυτοβιογραφικές ιστορίες. Πώς είναι αυτή η εμπειρία να εκθέτεις τον εαυτό σου – και μάλιστα αποκαλύπτοντας τόσο “ντροπιαστικές” στιγμές;

Κατ’ αρχήν κάτι τέτοιες προσωπικές στιγμές (δεν έχει σημασία αν είναι άσχημες ή χαρούμενες, αρκεί να είναι έντονες) σε κυνηγάνε σε όλη σου την ζωή, δεν τις ξεχνάς ποτέ. Όποιος λέει το αντίθετο ή ότι δεν τα θυμάται, είμαι σίγουρος ότι λέει ψέματα. Τα συγκεκριμένα γεγονότα στα “Stupid Hits” τα θυμάμαι με κάθε λεπτομέρεια, σαν να έγιναν χθες, γι’ αυτό και δεν υπήρχε λόγος να τα καταγράφω κάπου, απλά ήταν εκεί στο κεφάλι μου ανεξίτηλα και μπορούσα ανά πάσα στιγμή να τα ξεθάψω. Το μεγαλύτερο μου πρόβλημα ήταν το πώς θα το κάνω. Σαν γεγονότα δεν προσφέρονται για πολυσέλιδο comic, αλλά ούτε καθαρό comic ήθελα να το κάνω, ξέρεις με μπαλονάκια, λόγια και τέτοια. Έχω δει πολλά αυτοβιογραφικά comics που δεν μου έλεγαν τίποτα, ούτε μου μετέφεραν την ατμόσφαιρα της στιγμής. Αρά έχεις να αντιμετωπίσεις δύο προκλήσεις, μία να εκθέσεις τον εαυτό σου και άλλη μία για το πώς θα το κάνεις. Τα “Stupid Hits” βέβαια είναι κάπως ανώδυνα, δεν ξέρω αν θα μπορούσα να ξεμπροστιαστώ ακόμα πιο βαθιά όπως, ας πούμε οι Joe Matt ή Robert Crumb. Μάλλον όχι.

Μ’αρέσει επίσης ότι φέτος στο Comicdom Con βγήκαν από την Jemma Press τρεις τίτλοι, η παλιοσειρά πια ΚΡΑΚ του Tasmar, το ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΑΥΤΟ ΠΟΥ ΝΟΜΙΖΕΙΣ των Ζαφειριάδη-Τσουκνίδα –Πανταζή και το ΚΟΥΛΟΥΡΙ που όλα έχουν αυτοβιογραφικά στοιχεία, το καθένα με τον δικό του ιδιαίτερο τρόπο. Και ο Γιώργος Γούσης με τις καταπληκτικές ΑΘΩΕΣ ΕΠΟΧΕΣ έχει αυτόν τον όμορφο μελαγχολικό τρόπο να μας γυρνάει πίσω. Πρέπει να ομολογήσω όμως ότι είναι ένα περίεργο συναίσθημα όταν κάτι δικό σου που το ήξερες μόνο εσύ για χρόνια, ξαφνικά το διαβάζουν πολλοί και παύει να είναι προσωπικό. Όμως η χαρά είναι πολλαπλάσια, όταν σου σκάει κάποιος σε τρελή χαρά, γιατί αναγνώρισε την καφετέρια στην τρίτη ιστορία και κατάφερες να του ξεθάψεις δικές του μνήμες χωρίς να χρειαστεί να… χτυπήσει.

Ποια είναι τα σχέδιά σου για το άμεσο μέλλον;

Πολύ άμεσο και 100% σίγουρο είναι το ΚΟΥΛΟΥΡΙ #2, είπαμε τέλη Ιουνίου. Από κει και πέρα υπάρχουν δυο-τρία πράγματα που γυρίζουν στο κεφάλι μου, κάποια τα έχω ξεκινήσει και κάποια βρίσκονται υπό σκέψη. Επειδή πιστεύω ότι οι ιστορίες μου πάσχουν αρκετά από σενάριο και θέλω να βελτιωθώ σ’ αυτό το κομμάτι, ξεκίνησα και παρακολουθώ ένα εργαστήρι γραφής διηγήματος. Χωρίς αυτό θα ήταν πολύ δύσκολο να προχωρήσω στα μελλοντικά μου σχέδια. Πάει πολύ καλά μέχρι στιγμής και είμαι πολύ ευχαριστημένος. Φτιάχνοντας το ΚΟΥΛΟΥΡΙ #1 ήμουν ήδη υπό την επήρεια του εργαστηρίου και ένοιωθα την ανάγκη να κάνω κάτι πιο συγκροτημένο και συμπαγές.

Το The Very Closed Circle προχωράει κανονικά ως έχει, αν και γι’ αυτό υπάρχουν διάφορες ιδέες, αλλά είναι ακόμα νωρίς να πούμε οτιδήποτε.

Πιστεύω το 2012 θα έχω πολλά περισσότερα πράγματα να δείξω και, απ’ ότι είδα στο φετινό Comicdom Con, μέσα στον επόμενο χρόνο θα δούμε πολλά ωραία και ενδιαφέροντα πράγματα από Έλληνες δημιουργούς.

Especially in Hollywood, we’ve gotten used to expressions such as “the girl next door” or “the boy next door”, expressions we mostly use when referring to roles or characteristics of actors that we want to place into that category. In other sectors, unfortunately, such as the comics one, we don’t frequently come across those kinds of expressions.

Very bad! Because in this case, I could just write a plain and simple “the artist next door” for this week’s guest, Τomek, and have it done with introductions and other similar stuff that distract you from reading the interviews.

Well, Tomek gives me this exact impression, that he’s “the artist next door”. He’s simple and kind and makes you think that you know him for years, at a much greater degree than other artists do. You can talk to him about many subjects and almost forget the reason you’ve met him in the first place, and the way he’ll tell you about his current work will almost make you forget all that have come before in his career.

And this career isn’t inconsequential. Tomek is responsible for one of the most pleasant comic books released during this year’s Comicdom Con Athens (at least from those I’ve had the time to read up to the time of typing these very lines), KOULOURI. KOULOURI continues the tradition of HEHE!, which he had co-created, and will be published in continuations by Jemma Press.

Other than the two abovementioned comics, you’d also find Tomek’s signature in the 90s music fanzine called THE THING, in which he contributed with the strip 21st#@&!CENTURY BOY. Moreover, his work appears in the blog The Very Closed Circle, not to mention the Comicdom Awards, since Tomek handles the illustration and the animations of the procedure, while those of you that paid a visit to the EN AETHRIA expo have most certainly stood and gazed at one of his works.

Other than comics, which as a rule aren’t enough to pay a Greek creator’s bills, Tomek has also dabbled with animation in various commercial sectors, such as advertising and TV programs, and also with illustrating music albums.

All of the above are definitely enough to wipe out the previous definition of the “artist next door” from anyone’s mind, although you should also know that I was overtly pressured to write them down. I’d rather be writing more mundane things about him, such as the coffee we’ve had together, the worst bike he ever rode in his life, not to mention the gossips of Comicdom Con Athens. I could very well do the same in the following questions, but professionalism (on behalf of both of us) comes first. So, I’ll just let you read the interview (which was realized with the help of Vasileia Vaxevani) and all this week’s guest, Tomek, has to say:

Which were the artists that have influenced your work?

Childhood doesn’t count all that much, because regardless of what we were reading and drawing, we would all go from Disney to superheroes etc. For me this doesn’t count as much, because I grew up in another culture, where you had a local comics scene much different than the other ones (Editor’s Note: He means Poland). We were anxious to go out two or three times a week and buy comics whose subject was directly related to us and their sense of aesthetics was very particular. Even when we first saw superheroes, we never stopped reading Polish creators. Some of their works still haunt me to this day and whatever voodoo rituals I perform to get rid of them, they just won’t leave me be.

When I came to Greece, during the mid-80s, I was stupefied with the surreal stories I’d read in VAVOURA, and at the same time, I made the discovery of the amazing pencils of Peyo and his Smurfs. I practiced and copied stuff like there was no tomorrow. To add insult to injury, MAD came up right after them, during the same time. Oh, MAD… (sigh) what a crush! I consider MAD to be perhaps the greatest influence in my life, because it taught me the one and most important fact about drawing: BE YOURSELF! Then came Robert Crumb and Edika to add their own little touches, I couldn’t get enough of their drawings and scripts. Especially Crumb, he would go from one subject to another with such ease, while Edika would go through various crazy situations. Total madness… the icing on the cake was the 90s indie American-Canadian scene: Peter Bagge, Daniel Clowes, Charles Burns, Joe Matt, Julie Doucet, some TANK GIRL, and the master Ivan Brunetti. Finally, I should also mention that I am really really fond of manga, headed by AKIRA and DR. SLUMP, as well as the Greek SPIF AND SPAF.

Oh… I forgot about Monty Python. Well, they’ve influenced me in just about everything, not just comics.

You have the tendency to create surreal stories. Do you generally like to experiment?

A lot of times I have a difficulty handling the numerous ideas in my head, so I just toss them in paper like I’m shooting a machinegun. It’s a sort of collage from small and different things all glued together using the mighty Surealex glue. This is mostly seen in “Ensalada Mixta”, which I created in order to have a platform to let myself go wild and push it to the edge. This is how the various – let’s call them that for lack of better word – “experimentations”. Just when things seem to flow, I suddenly decide to turn the tables with a gag. I enjoy hearing from people that they like my comics, but they don’t know why they like them, and what’s worse, they cannot explain why either. At present, with KOULOURI, I’m trying to control all that…

Is it easy to be a comics creator in the Greek scene? I’m asking you because, like many others, comics are perhaps the smallest part of your work in-between commercial illustrations and other jobs providing you with a paycheck. Do you have as much time as you want for comics?

Since comics aren’t a job that allows me to make a living, I definitely don’t dedicate to them as much time as I would want. The good thing is that at the same time I work as both illustrator and animator, and I can apply to them some aspects of my style, which is also a kind of exercise that keeps me “warmed-up”. It also forces me to work systematically and apply a schedule, which I afterwards transfer to the process of creating comics. Some time a few years back, I decided that as far a business proposals go, I would insist on doing what felt more fitting for me. I wouldn’t accept to do something, like a realistic work, that my client wanted just to get that job, it just didn’t work for me and it would be torture. It was a risk which took a lot of work and patience but has started to bear fruit and made my profession easier and more pleasant.

On the other hand, I know a lot of guys who do comics and work on something completely irrelevant. The fact is that there are very few here in Greece that can actually make a living through their comics, and regardless of whether our profession has to do with drawing or not, when it comes to time, we’re all in the same pot.

You’ve participated quite a few times in the EN AETHRIA expo. Which are, to your opinion, the pros when a comic artist participates in an exposition?

I’m not madly in love with comics expos as in the all-too-known sense, which is sitting in front of a comic in a wall and reading it. What I know is that I can read a comic book anywhere, in the subway, on the beach, sitting on a tree, or in the toilet. When I go to an exposition I want to see the originals, to walk up front and what material the artist used to create it, how he corrected it, which technique he used, see if there’s a sketchbook. So, I don’t have to see the entire story, it doesn’t concern me, I can read it in its printed version and one page out of the story is enough for me. Personally, the original works as a time machine transporting me to the creator’s drawing board, be it 1 or 100 years before, it doesn’t matter. As far as I’m concerned, the exposition must supplement or move the creator’s work even further and not just merely recreate it. I see no reason putting up a story made and painted in the computer and printed on this or the other type of paper in twice the size so that everyone and anyone else behind him or her can read it from ten feet back. I don’t want to be so absolute in my judgment, nor do I blame those that do these things. It’s good that they are being done, so that people can see, talk about them and learn. But it’s simply not my scene.

There are plenty of animations among your works. Can you tell us a few words about them?

Animation is something I’ve studied and loved by the very first exercise I ever did in school. Besides, during my first professional decade, I was doing animations only. Productions of series, commercial spots, credit titles for TV, and the greatest moment of all, taking part in the American full-length film RUGRATS GO WILD! for Paramount. I exclusively dedicated myself to classic 2D animation, I’ve learned and gone through all its stages: Movement, clearing, character creation, storyboard, layout, background, supervisor, directing – quite a few stuff. In animation, there are many stages until the final movie is out and you must know not only your own field of expertise, but also two or three others, so you can minimize mistakes in the chain of production, and that forces you to be cunning. Simply put, it was the best school ever. These last few years, my only contact with animation is through commercial spots, something that’s quite tiring. The advertising sector is very peculiar, bad-tempered, lots of times uncreative and unimaginative and it can literary juice you out.

Although I did find BE THERE! Corfu Animation Festival in the beginning of April quite refreshing. I did graphic work and posters for it. I had a wonderful time in Corfu, the kids did an amazingly good and professional work, I saw great films and the two workshops I taught in the filming room with 400 little kids each time replenished my fuel cells real good. So we’ll see…

How do you balance yourself between animation and comics?

Comics and animation are parallel lives for me, one affects the other. This influence is very visible in my comics. There are a lot of times when I use sequential panels in order to analyze the movement of a character. Many times I’m betting with myself or with friends whether a comic artist also does animation or not, because you can tell at first glance. A most prominent example of this would be our “very own” LOGICOMIX, where Alekos Papadatos did an outstanding work largely influenced by animation, in which he has a long backstory and a very big contribution. We’ve known each other for more than 15 years and I remember when I saw some stuff from LOGICOMIX at the time it was still in the making process, my jaw dropped… it was a super production, which had nothing to envy (in organization, research, performance) from major productions of full-length animated cartoon movies, and the overall scent of the work has a lot of animation.

You are a member of the blog called The Very Closed Circle. Can you tell us a few words about what’s going on inside that very closed circle?

That circle may be very closed, but it’s also quite big at the same time. It reaches out to Crete, goes through Athens and Thessaloniki and ends as far as Cataluña. When I started it I had very specific things in my head, I talked about it a lot with Tasos Zafeiriadis (representative of #TVCC in Northern Greece and Cataluna. In fact, these days he’s there to discuss the extension of Giorgos Konstantinou’s contract – hahaha!) and we’ve loosely set some very strict rules… (or is it the other way around? I don’t remember). I then drafted the manifesto, made the layouts and went right in, headfirst… We stepped on two or three facts plaguing Greek (and not only them) comics and their creators, and found a way to be free of them. We abolished paper and printing, applied loose schedules (all of us in the circle love this more than anything else… hahaha), a small black-and-white format (four panels) and whatever subject is desirable by anyone. The last one was the most important for me, and I feel that in Greece we should slowly but surely define some trends in comics, both thematically and artistically, and create similar cells, albeit non-inclusivist cells. So, I took it the other way around and instead of inviting 100 persons with different styles and themes and giving them a specific topic (that would cause pressure), I invited only a few people who I thought could get along with us and we’ve created a fellowship engaged in trading mail, comments, ideas, suggestions etc. This way, we managed to create a blog that’s solid, homogeneous, with a regular flow of updates and… I’ll say it again… free of any theme or deadline pressures. In fact, a week ago, during the Comicdom Con, we had our first gathering for coffee. Just to have a look at what’s behind each avatar.

I can’t say anything more, because with what I’ve already said I’ll be looking at a very heavy fine from Admiral Trout, who arbitrarily enforced a cruel surreal law in #TVCC and thus forbade the uploading of strips past 22:00 at night.

Tell us a few things about your new comic, KOULOURI.

It’s a round thing made of dough, well-baked, lots of sweet-smelling sesame, always fresh and cheap. No… seriously, it’s exactly that. Nothing more, nothing less.

Just for posterity’s sake, I should say that I had it in my mind for many years. Some of its ideas made their appearance in the two HEHE! fanzines we’ve released with Yannis Bardakos (JB), went through the creative flourmill of Tasos Papaioannou’s Giganto as HEHE! #1 and took their final shape as we see them now. Lefteris Stayrianos (Jemma Press) and I talked about everything, put in the final touches and placed it in the oven. The good thing is that it will be out 3-4 times per year and the next issue will be out in late June, something that’s definitely going to be a great help in its development. Looking at comic book publications in Greece, I saw that there isn’t anything similar on the shelves and the first reviews are very positive. I hope it goes well. Besides, a slice of KOULOURI every morning with a coffee, or at noon with a bit of cheese has made a lot of people very happy.

At this point, I’d like to say a big thanks to the official roll-seller (with insurance stamps, security, night labor and off-site allowances all included) the undead bastard Gabriel Tombalidis, who has so devoutly and unselfishly kept my true name secret.

An issue that’s a staple in your stories is the creator’s pressure and stress and the fear of deadline! To what extent are they based in reality?

We’re having this discussion very often with Coco la Veine (see KOULOURI # 1), in front of the fireplace, sipping white wine…

We return at this point to the third question-answer. Not only are they based on reality, but also when they come face to face with reality, even Italian neorealism seems like a fairytale for three-year old kids. When you start a comic book and the publisher tells you (or even if it’s a self-publication) that you must have it ready by that specific day, else it won’t be out in Comicdom Con, which is your only chance to show it to the people at large and sell something, and all of a sudden there are one or two assignments landing at your desk which you’ll use to pay the rent and eat something, then you realize that pressure hits the panic button because now instead of one deadline, you have two, a professional and an artistic one! On the other hand, I’ve come to sometimes realize that I work better under pressure (sounds a tad masochistic). I just feel that when you don’t have much time for thinking and perfect drawings, the result is more spontaneous and you put out your real self. I don’t know… Coco and I have a love-hate relationship.

Anyway, KOULOURI #1 is exclusively dedicated to anguish and stress, thus the drawing in the issue’s splash page with which both Lefteris and myself identified ourselves directly and immediately.

You’ve also integrated some autobiographical stories in your comics. How does it feel to be exposed like that, especially by revealing such “embarrassing” moments?

First of all, personal moments like these (it matters not whether they are bad or joyful, as long as they’re intense) hunt you down for the rest of your life, you never forget them. Whoever says otherwise, or says that he doesn’t remember them, I’m sure he’s lying. I recall the facts presented in “Stupid Hits” in full detail, as if they happened yesterday, and that’s why there was no reason to record them anywhere, they were just laid in my head unfaded and I could dig them out any time I wanted. My biggest problem was how to do it. As facts, they aren’t the stuff that can get you a multipage comic book, but I didn’t want them to be a pure comic book, you know, with dialogue balloons, words and stuff. I’ve read many autobiographical comics that looked kind of bland to me, and they did a very poor job of transporting the atmosphere of the moment. So, you have to face two challenges, one is to expose yourself, and the other one is finding how to do it. “Stupid Hits”, of course, is kind of harmless, I don’t know if I could expose myself even deeper, like Joe Matt or Robert Crumb did. I guess not.

I also like that, this year in Comicdom Con, Jemma Press released three titles, the now old warhorse called KRAK by Tasmar, IT’S NOT WHAT YOU THINK by Zafeiriadis-Tsouknidas-Pantazis and KOULOURI, all of which include autobiographical elements in their own unique way. Also Giorgos Gousis, with the amazing TIMES OF INNOCENCE, has this beautifully melancholic way of taking us back. I must confess that it’s a weird feeling when something that only you knew for years is suddenly read by many people and it stops being personal. Regardless, the joy is tenfold when someone just jumps at you mad with joy because he recognized the cafeteria in the third page and you’ve managed to dig out some of his own memories, without having to…hurt him.

Which are your plans for the immediate future?

What’s very immediate and 100% sure is KOULOURI #2 which, as we’ve already said, will be out late June. From there on there are a few things in my head, some have already been started and some I’m still thinking about them. I also think that my stories have a big scripting problem, and I want to improve myself in that sector, I’ve even started attending a story writing workshop. Without it, it would be very difficult for me to proceed with my future plans. It’s going great so far and I’m very pleased with it. When I was making KOULOURI #1 I was already under the influence of the workshop and felt the need to do something more constructed and solid. The Very Closed Circle is proceeding normally, although there are various ideas floating around about it, still too early to discuss them in public.

I believe that in 2012 I’ll have a lot more to present and, as I’ve seen in this year’s Comicdom Con, next year we’ll see lots and lots of great and interesting things from Greek creators.

[Translated by Alexandros Tsantilas]