COMICS IN FOCUS: CHRIS CLAREMONT’S X-MEN

Director: Patrick Meaney
Director of Photography: Jordan Rennert
Producers: Patrick Meaney, Patrick Meaney
Executive Producers: Julian Darius, Mike Phillips
Sequart (in association with Respect! Films)

Μαθαίνοντας για την κυκλοφορία του ντοκιμαντέρ COMICS IN FOCUS: CHRIS CLAREMONT’S X-MEN, αποφασίσαμε να το δούμε και να το αξιολογήσουμε. Μιλήσαμε, λοιπόν, με τη Sequart, η οποία μας παραχώρησε μια ψηφιακή κόπια (και την ευχαριστούμε για αυτό) και οι Ηλίας Κατιρτζιγιανόγλου, Θωμάς Παπαδημητρόπουλος και Δημήτρης Σακαρίδης γράφουν τις εντυπώσεις τους.

• Τι περίμενα να δω:

Ηλίας Κατιρτζιγιανόγλου: Ως δηλωμένα φανατικός της περιόδου Claremont στους X-Men, οι προσδοκίες μου δεν είχαν όρια. Ήθελα να δω τα πάντα, κυρίως να μάθω τα πάντα: πώς ήταν το κλίμα στο X-Office, τι προηγήθηκε μεγάλων αποφάσεων, ποια ήταν η σχέση του Claremont τόσο με τους χαρακτήρες του όσο και με τους συνεργάτες του, πού διαφωνούσε ο σεναριογράφος με τον John Byrne και τι πρέπει να πιστώσουμε στον έναν και τι στον άλλον (με δεδομένο ότι ο Byrne ήταν co-plotter), ποιο ήταν το παρασκήνιο της απομάκρυνσής του από τον τότε Editor-In-Chief, Bob Harras… Κυρίως, όμως, ήθελα να μάθω πώς βλέπει ο ίδιος ο Claremont τις αμφιλεγόμενες ως προς την ποιότητά τους μικρές περιόδους που επέστρεψε στους X-Men, αλλά και τι σκόπευε να κάνει σε περίπτωση που δεν έφευγε από τον τίτλο.

Θωμάς Παπαδημητρόπουλος: Περίμενα μια ματιά στο παρασκήνιο της δημιουργίας μιας σειράς που μεσουρανούσε για πολλά χρόνια, μέσα από τα μάτια των ανθρώπων που είχαν τη μεγαλύτερη ευθύνη για αυτή – όχι αποκλειστικά του Claremont, αλλά και των υπολοίπων ανθρώπων της Marvel που έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην επιτυχία του X-franchise στις δεκαετίες του ’80 και του ’90. Περίμενα, επίσης, να απολαύσω το βασικό πλεονέκτημα ενός ντοκιμαντέρ: το να ακούω από ανθρώπους που σήμερα μπορεί να αποτελούν ακόμη και είδωλα να περιγράφουν πράγματα για τα οποία έχω διαβάσει κατά καιρούς (όπως η απόφαση του να σκοτώσουν τη Jean Grey, μετά το τέλος του “Dark Phoenix Saga”).

Δημήτρης Σακαρίδης: Δεν είμαι βέβαιος τι ακριβώς περίμενα να δω. Για να πω την αλήθεια, δεν είχα φροντίσει να μάθω πολλά για το συγκεκριμένο ντοκιμαντέρ πριν το δω, οπότε μάλλον αυτό που “περίμενα” ήταν απλά ένα ντοκιμαντέρ για τη δουλειά του Chris Claremont στους X-Men. Τώρα, αν το πάμε στο “τι θα ήθελα να δω”, δηλαδή ποιές ήταν οι “μεγάλες προσδοκίες” μου, τότε θα έλεγα πως ήθελα μια αναλυτική, εκ βαθέων ματιά στη δουλειά του δημοφιλούς συγγραφέα στον τίτλο (ή τους τίτλους) που ο ίδιος ανέδειξε σε fan favorite. Μια ιστορική αναδρομή στο έργο του Claremont στους X-Men, μέσα από μαρτυρίες ανθρώπων που ήταν εκεί, καθώς και μια κριτική ανάλυση στη δουλειά του ως συγγραφέα και δημιουργού χαρακτήρων. Περίμενα (προσδοκούσα) πάθος, ίντριγκα, διαφωνίες, κριτική, ξεψάχνισμα. Ένα βαρβάτο ντοκιμαντέρ, με λίγα λόγια…

• Τι μου άρεσε:

Ηλίας Κατιρτζιγιανόγλου: Το ντοκιμαντέρ ήταν καλοστημένο και υπήρχαν αρκετές αξιόλογες σκηνοθετικές ιδέες που λειτούργησαν. Ήταν σαφές ότι οι άνθρωποι που το έστησαν είχαν – το λιγότερο – εκτίμηση για τον Claremont και το έργο του. Έμαθα (ή επιβεβαίωσα) κάποια πράγματα που είχα ακούσει ή διαβάσει για εκείνη την περίοδο και η εξομολόγηση σε πρώτο πρόσωπο, αφ’ ενός έδωσε βαρύτητα, αφετέρου συναισθηματική υπόσταση στην πληροφορία. Ίσως, όμως, το πιο απολαυστικό σημείο ήταν το παρεάκι των Claremont-Simonson-Nocenti, η αίσθηση των παλιόφιλων που ξαναβρίσκονται μετά από χρόνια να μιλήσουν με αγάπη και νοσταλγία για εκείνη την περίοδο και για τη συνεργασία τους, που έδωσε τόσες καλές και σήμερα κλασικές ιστορίες. Επίσης, είδα με πιο ψύχραιμη και αντικειμενική ματιά τον Jim Shooter, έναν επαγγελματία που έχει λοιδορηθεί όσο λίγοι από δημιουργούς και fans. Και ναι, όπως φαντάζομαι ότι θα αναφέρουν και οι co-editors, με βάση τον κοινό ενθουσιασμό μας μετά την προβολή, η Louise Simonson ήταν απλώς υπέροχη, ένας από τους πιο γλυκείς και συμπαθείς ανθρώπους που πρέπει να έχουν περάσει ποτέ από τη βιομηχανία των comics.

Θωμάς Παπαδημητρόπουλος: Οι πληροφορίες που παρείχε το ντοκιμαντέρ ήταν σίγουρα αρκετές, δεδομένης και της μικρής διάρκειάς του. Και οι συντελεστές έκαναν τα πάντα για να μη μας παρουσιάσουν απλά κάποιες συνεντεύξεις. Άσχετα από το τελικό αισθητικό αποτέλεσμα, το CLAREMONT’S X-MEN περιείχε πολλές καλές σκηνοθετικές ιδέες, οι οποίες παρεμβάλλονταν των συνεντεύξεων. Επίσης, λάτρεψα κάποιους από τους συμμετέχοντες, όπως η γλυκύτατη Louise Simonson και ο παρεξηγημένος Jim Shooter.

Τέλος, μου έδωσε μια πολύ καλή γεύση για την ατμόσφαιρα που επικρατούσε στα γραφεία της Marvel εκείνη την εποχή. Το X-team είχε φοβερή χημεία μεταξύ του (με εξαίρεση ίσως τους artists – αυτό φάνηκε από την απουσία τους καθ’ όλη τη διάρκεια του ντοκιμαντέρ) και κάποιες αφηγήσεις των συντελεστών μου θύμισαν τους μαθητές (δημιουργοί και editors) που έκαναν αταξίες πίσω από την πλάτη του δασκάλου (editor-in-chief).

Δημήτρης Σακαρίδης: Αν το εξετάσω αντικειμενικά, τότε πρέπει να παραδεχτώ ότι το συγκεκριμένο ντοκιμαντέρ παραθέτει κάμποσες πληροφορίες που μπορεί να μη γνωρίζει ο μέσος ανανγώστης comics. Βέβαια, δεν είμαι και τόσο βέβαιος πως ένα τέτοιο ντοκιμαντέρ (οποιοδήποτε τέτοιο ντοκιμαντέρ!) μπορεί να απευθύνεται στο μέσο αναγνώστη και όχι σε hardcore fans. Για τους τελευταίους, δεν πιστεύω πως υπάρχουν και πολλά “φρέσκα κουλούρια”. Προσωπικά (και αντιλαμβάνομαι πως δεν είμαι το μέτρο, καθώς το να διαβάζω για τα comics και την Ιστορία τους, μου είναι εξίσου ενδιαφέρον με το να διαβάζω comics – αν όχι περισσότερο!), δεν έμαθα απολύτως τίποτα καινούργιο σχετικα με τα θέματα που πραγματεύεται το ντοκιμαντέρ και παρόλο που δεν περίμενα να φύγω σοφότερος μετά τη θέαση, ήλπιζα τουλάχιστον πως θα μάθω “έστω κάτι”. Αν, πάντως, κάποιος δεν ξέρει πολλά για την Ιστορία των X-Men και της Marvel στα 70s και 80s και με κάποιον μαγικό τρόπο πειστεί να δει αυτό το ντοκιμαντέρ, κάτι θα μάθει.

Προσωπικά, νομίζω πως αυτό που μου άρεσε περισσότερο είναι ότι “έμαθα” πράγματα για άλλους ανθρώπους που εμφανίζονται στο ντοκιμαντέρ, όπως το ότι η Louise Simonson είναι ένας από τους συμπαθέστερους ανθρώπους στην Ιστορία του σύμπαντος (η θεία που πάντα θα ήθελα να έχω), ο Jim Shooter είναι τρομερά χαρισματικός ομιλητής, η Ann Nocenti έχει μια από τις πιο κλισέ νεοϋορκέζικες προφορές που έχω ακούσει και ο Peter Sanderson είναι ο “στεροτυπικός μεσήλικας nerd”, όπως τους ξέραμε εμείς οι παλιοί. Good times.

• Τι με ενόχλησε:

Ηλίας Κατιρτζιγιανόγλου: Ήθελα ΚΑΙ την άλλη άποψη, αυτή που δεν θεωρεί τον Claremont πιονέρο των υπερηρωικών comics, που αμφισβητεί με επιχειρήματα το βαθμό της συνεισφοράς του, μια άλλη άποψη που θα χώριζε την πολυετή θητεία του σε εξαιρετικές, καλές ή λιγότερο καλές περιόδους. Χωρίς αυτό να σημαίνει ότι θα συμφωνούσα απαραίτητα μαζί τους, πιστεύω ότι κάθε ντοκιμαντέρ, πόσο μάλλον ένα πορτρέτο, πρέπει να κάνει έστω ένα πέρασμα από την αντίπερα όχθη.

Επίσης, βρήκα άστοχες τις αναπαραστάσεις κάποιων ηρώων, δεν με ενόχλησε όμως τόσο αυτό, όσο το γεγονός ότι δεν υπήρξε καμία αναφορά στις αμφιλεγόμενες επιστροφές του Claremont στο X-Universe (όπως το X-TREME X-MEN), ούτε και στο τι σκόπευε να κάνει σε περίπτωση που δεν απομακρυνόταν την πρώτη φορά. Και όχι, δεν θεωρώ το X-MEN FOREVER ως την απάντηση σε αυτό το ερώτημα, μιας και θυμάμαι καθαρά τον συγγραφέα σε συνεντεύξεις του να μιλάει για σχέδια τα οποία ουδέποτε αποτυπώθηκαν στη σειρά.

Θωμάς Παπαδημητρόπουλος: Η κλασική ασθένεια πολλών ντοκιμαντέρ τα τελευταία χρόνια. Μιλάω για την ασθένεια της μονόπλευρης παρουσίασης. Οι συντελεστές επικεντρώθηκαν στον Claremont, όπως σωστά έπρεπε να κάνουν, αλλά αυτό δε σημαίνει ότι δε θα έπρεπε να έχουμε περισσότερες απόψεις από την άλλη πλευρά. Μάθαμε, βέβαια και την εκδοχή του Shooter για κάθε μεγάλο γεγονός στην εκδοτική ιστορία των X-τίτλων που κάλυπτε το ντοκιμαντέρ, αλλά από ένα σημείο και μετά παρακολουθούσαμε μια αγιογραφία του Claremont. Όχι, ο Claremont δεν έγραφε το μοναδικό καλό superhero comic της 20ετίας. Ούτε οι χαρακτήρες των X-Men τελματώθηκαν τόσο, μετά τη φυγή του. Και, παρόλο που το ντοκιμαντέρ ξεχνά να το αναφέρει, ο Claremont επέστρεψε στους Χ-Men και κάποια χρόνια μετά, με αμφίβολης ποιότητας αποτελέσματα.

Τέλος, δε θέλω να σταθώ ιδιαίτερα στις αισθητικές και σκηνοθετικές αδυναμίες του ντοκιμαντέρ, καθώς κατανοώ ότι το budget του ήταν περιορισμένο – λόγω του γεγονότος ότι η Sequart είναι μια μη κερδοσκοπική εταιρεία. Αλλά κάποιες σκηνές σίγουρα θα μπορούσαν να λείπουν – ειδικά αυτές με τις αναπαραστάσεις των X-Men, οι οποίες σε κάποια σημεία ήταν έως και αστείες.

Δημήτρης Σακαρίδης: Δυστυχώς, πάρα πολλά πράγματα. Το “τρικ” με τις συνεχείς εμφανίσεις ηθοποιών/cosplayers ντυμένων X-Men, καθ’ όλη τη διάρκεια του ντοκιμαντέρ, ως “οπτικό βοήθημα” (κάνουμε μια αναφορά στη Storm, οπότε ας εμφανιστεί αυτή η κοπέλα με το μεγάλο σιλικονάτο στήθος να παίρνει πόζες ντυμένη Storm!) ήταν μια τραγική επιλογή από πλευράς των παραγωγών, καθώς δεν προσέφερε απολύτως τίποτα στην αφήγηση και ήταν μάλλον άκομψο και κακόγουστο αισθητικά. Επίσης, παραμένοντας στο αισθητικό κομμάτι, πολλές φορές ο φωτισμός και οι κινήσεις της κάμερας έβγαζαν έναν ερασιτεχνισμό που θα μπορούσε (και θα έπρεπε) να έχει αποφευχθεί.

Το μεγαλύτερό μου πρόβλημα, όμως, με το ντοκιμαντέρ ήταν πως υπήρξε, σε όλη του τη διάρκεια, βασανιστικά μονόπλευρο, με αποτέλεσμα να μοιάζει (πολύ) λιγότερο με ανάλυση/παρουσίαση του έργου του Claremont στους X-Men και περισσότερο με αγιογραφία του συγγραφέα, ο οποίος λίγο-πολύ παρουσιάστηκε ως ο σωτήρας των comics και ο μοναδικός άνθρωπος που έχει γράψει καλά υπερηρωικά comics στην Ιστορία του Μέσου. Το εγκληματικό dismissal του John Byrne ως “just another artist on the title” και η παντελής έλλειψη αναφοράς στις αποτυχημένες επιστροφές του Claremont στο franchise, ήταν απλά τα κερασάκια στην τούρτα!

• Συνολική εκτίμηση:

Ηλίας Κατιρτζιγιανόγλου: Το πρόσημο είναι θετικό. Κι αυτό γιατί ήταν μια καλοστημένη παραγωγή (με τις αδυναμίες της, αλλά καλοστημένη), κι επιπλέον ακόμη κι εγώ που θεωρώ τον εαυτό μου “διαβασμένο” στο θέμα, έμαθα πράγματα, και οι προσωπικές μαρτυρίες έδωσαν άλλη υπόσταση σε αυτή τη γνώση. Περίμενα περισσότερα; Αναμφίβολα. Βαρέθηκα; Ούτε μια στιγμή. Το συστήνω τόσο σε X-Fans όσο και στον μέσο αναγνώστη; Χωρίς δεύτερη σκέψη, αρκεί το καλάθι των προσδοκιών του θεατή να γεμίζει σχετικά εύκολα.

Θωμάς Παπαδημητρόπουλος: Παρά τις αδυναμίες του, το COMICS IN FOCUS: CHRIS CLAREMONT’S X-MEN ήταν ένα ενδιαφέρον ντοκιμαντέρ. Οι διαβασμένοι δε θα μάθουν τόσο πολύ νέα πράγματα, αλλά σίγουρα θα εκτιμήσουν το γεγονός ότι αυτή τη φορά τους αφηγούνται γνωστά γεγονότα οι πρωταγωνιστές τους. Θεματικά, αν ξεπεραστεί το γεγονός της αγιογραφίας που ανέφερα παραπάνω, ήταν ενδιαφέρον και με κράτησε σε όλη του τη διάρκεια. Αισθητικά, είχε πολλές αδυναμίες που έβλαψαν σημαντικά το τελικό αποτέλεσμα.

Σε κάθε περίπτωση, πάντως, πρέπει να ομολογήσω ότι είμαι αρκετά συγκαταβατικός απέναντί του, λόγω του γεγονότος ότι πρόκειται για μια παραγωγή μη κερδοσκοπικής εταιρείας.

Δημήτρης Σακαρίδης: Αν δεν γνωρίζετε τίποτα για τον Claremont και το έργο του στους X-Men, τότε το COMICS IN FOCUS: CHRIS CLAREMONT’S X-MEN είναι μια καλή αρχή για να μάθετε πέντε πράγματα. Προς θεού, όμως, μη μείνετε, σε αυτό γιατί θα μάθετε περίπου τα μισά απ’ όσα πρέπει και ορισμένα από αυτά θα τα μάθετε και λάθος. Επίσης, να είστε προετοιμασμένοι πως θα δείτε ένα ντοκιμαντέρ με σχετικά χαμηλά production values και μέτρια (έως κακή) αισθητική.

Θα ήθελα να είμαι πιο θετικός απέναντι στο όλο εγχείρημα, καθώς αντιλαμβάνομαι πως οι προθέσεις των δημιουργών/παραγωγών ήταν αγνές (αν και ελαφρώς επικίνδυνες, αφού η παρουσία αντίλογου σε ένα ντοκιμαντέρ που παρουσιάζει το έργο και την Ιστορία ενός συγγραφέα θα έπρεπε να θεωρείται δεδομένη!) και αναγνωρίζω πως πρόκειται για παραγωγή μη κερδοσκοπικού οργανισμού, αλλά δυστυχώς ή ευτυχώς, ως θεατής ή/και reviewer πρέπει να κρίνω αυστηρά το αποτέλεσμα, χωρίς να με αφορά ούτε αν ο δημιουργός ήταν καλοπροαίρετος, ούτε πόσα resources είχε στη διάθεσή του.