TOP 50 WRITERS: 9. Will Eisner

(1917-2005, ΗΠΑ)

Πώς να διαχωρίσει κανείς τον συγγραφέα από τον σχεδιαστή Will Eisner; Όταν η ίδια η σύνθεση της σελίδας του, είναι από μόνη της αφήγηση, ρυθμός, δομή, συναίσθημα. Όταν οι εκφράσεις στα πρόσωπα των χαρακτήρων του, υπογραμμίζουν τις λέξεις, άλλοτε επιβεβαιώνοντας και άλλοτε διαψεύδοντάς τες, όταν τα περιβάλλοντα που σχεδίαζε έλεγαν την ιστορία εξίσου εύγλωττα με τα συνοδευτικά κείμενά του;

Χωρίς να εγγυώμαι την επιτυχία του εγχειρήματος, θα επιχειρήσω να επικεντρωθώ στα καθαρά συγγραφικά χαρίσματα του Eisner, αυτά που, στα δικά μου μάτια (και σε πολλών άλλων, ευτυχώς), τον καθιστούν έναν από τους κορυφαίους του είδους του. Ή, για να είμαι πιο ακριβής, στο εξής ένα:

Ο Eisner είναι ένας σπουδαίος γνώστης της ανθρώπινης φύσης, της ικανής τόσο για το μεγαλείο της θέωσης, όσο και για το ποταπό, το κτηνώδες και το αποτρόπαιο. Κι όπως συνήθως συμβαίνει με τους ανθρώπους που σημαδεύτηκαν από τραγωδίες, η υψηλή ενσυναίσθηση και η συμπόνοια που διαπνέει το έργο του, ιδιαίτερα εκείνο της τελευταίας περιόδου, ίσως και να είναι εμποτισμένη από το προσωπικό του “στοίχειωμα”, το θάνατο της κόρης του, Alice. Εξάλλου, όπως ο ίδιος είχε αποκαλύψει σε επανέκδοση του Α CONTRACT WITH GOD, το 2001, η έμπνευση για την ομώνυμη ιστορία, γεννήθηκε σταδιακά, μέσα από την προσπάθεια να σταθεί και πάλι στα πόδια του, μετά το θάνατο της Alice, το 1970.

Αν το ως άνω ισχύει, τότε η διαφοροποίηση της γράφης του στην graphic novel εποχή, από την περίοδο του THE SPIRIT, δεν είναι απλώς θέμα “περιόδου ωριμότητας”. Η δουλειά του Eisner στο SPIRIT είναι καθαρή διασκέδαση. Είναι αδρεναλίνη, περιπέτεια, σαγηνευτικές γυναίκες, χιούμορ και απολαυστική δράση. Αναμφίβολα, δοσμένα και ειπωμένα όλα αυτά με τρόπο αριστοτεχνικό. Όμως ο πραγματικός συγγραφέας Eisner αποκαλύπτεται πολύ αργότερα, και συγκεκριμένα το 1978, με την κυκλοφορία του, αποκαλούμενου συχνά, και ως το “πρώτο graphic novel”. Στις τέσσερις ιστορίες του A CONTRACT WITH GOD, αποκαλύπτει, για πρώτη φορά στο σύνολό της, την οπτική του για την ανθρώπινη φύση: Τη συνύπαρξη σκληρότητας και τρυφερότητας στον ίδιο άνθρωπο, ακόμη και στην ίδια κατάσταση. Την αμφισβήτηση του πάθους και της πίστης, τη διαχρονικότητα των ανθρώπινων συναισθημάτων και αντιδράσεων.

Στο LIFE ON ANOTHER PLANET (1978) χρησιμοποιεί την ιδέα της επαφής με εξωγήινη μορφή ζωής, για να θέσει ουσιαστικά το ερώτημα αν είμαστε ώριμοι ως ανθρωπότητα να διαχειριστούμε, όχι τόσο την ίδια την επαφή, όσο έστω την προοπτική της. Κι αυτό το καταφέρνει δημιουργώντας ένα συναρπαστικό κατασκοπικό νουάρ, με αποχρώσεις sci-fi και μπόλικα sub-plots, τα οποία ολοκληρώνει δεξιοτεχνικά. (Κι ας μην κατέχει ακριβώς το είδος της επιστημονικής φαντασίας – μετράει για παράδειγμα την απόσταση μεταξύ πλανητών με έτη, αντί για έτη φωτός.)

Αν και έργο κατεξοχήν οπτικό, το NEW YORK: THE BIG CITY (1981) αποκαλύπτει έμμεσα τη συγγραφική άξια του Eisner. Οι βινιέτες που παρουσιάζει κουβαλούν ήχους, μυρωδιές, νοήματα, και οικεία, πανανθρώπινα συναισθήματα, σκέψεις και αντιδράσεις.

Στο σχεδόν αυτοβιογραφικό THE DREAMER (1985), αποπειράται να χαρτογραφήσει τη βιομηχανία των comics στα 30s, και το πετυχαίνει, παρά το γεγονός ότι κάποιοι του επιρρίπτουν υπέρ το δέον απολογητική διάθεση.

Το “στοιχειωμένο” THE BUILDING (1987) είναι η πεποίθησή του ότι οι άνθρωποι αφήνουμε το ενεργειακό μας αποτύπωμα στους χώρους που ζούμε. Για τον Eisner, τα κτίρια έχουν ψυχή, μια ψυχή σμιλεμένη από το συλλογικό ασυνείδητο των ενοίκων τους. Αν και μεταφυσικό, το THE BUILDING έχει ίσως την πιο ανθρώπινη ματιά από όλες τις δημιουργίες του Eisner. Κι αυτό, γιατί εδώ δεν του αρκεί να διηγηθεί τις ιστορίες του με απόλυτα ρεαλιστικά κριτήρια. Γίνεται “Θεός” και παίρνει, σχεδόν πραξικοπηματικά, στα χέρια του, τις χαμένες ευκαιρίες των πρωταγωνιστών του, αφήνοντάς τον αναγνώστη με την αίσθηση ότι, αυτή τη φορά, ποθούσε για τους ήρωές του ένα ευτυχές τέλος.

Κάποιοι άνθρωποι περνούν από μπροστά μας χωρίς ποτέ να τους δίνουμε σημασία. Αυτοί είναι οι INVISIBLE PEOPLE (1992), όπου ο Eisner, για άλλη μια φορά, ξετυλίγει τη μαστοριά της διαπεραστικής και – συχνά – οδυνηρά ρεαλιστικής ματιάς του πάνω στην ανθρώπινη ψυχολογία και τα παιχνίδια της μοίρας.

Στο έπος που λέγεται DROPSIE AVENUE (1995), κατορθώνει να συμπυκνώσει 125 χρόνια Ιστορίας σε 170 σελίδες, χωρίς να θυσιάσει ούτε το χτίσιμο των χαρακτήρων, ούτε όμως και τη δομή και συνέχεια της αφήγησης. Στηρίζεται, δε, ελάχιστα – σχεδόν καθόλου – στην ευκολία των captions, για να καλύψει τις χρονικές μεταπηδήσεις της ιστορίας, αλλά τις εντάσσει στην αφήγηση, με κώδικες ή διαλόγους, μια ακόμη απόδειξη του συγγραφικού μεγέθους του.

Τέλος, στο MINOR MIRACLES (2000), τέσσερις ιστορίες όπου το θαύμα συνυπάρχει με την καθημερινότητα, καταγράφει μοναδικά τη δίψα της ανθρώπινης φύσης να ονομάσει “μαγεία”, τη σύμπτωση ή την εφευρετικότητα.

Αυτός είναι, στα μάτια μου, ο συγγραφέας Will Eisner. Και τώρα που τελειώσαμε, να δηλώσω ότι το παραπάνω κείμενο ΔΕΝ ΛΕΕΙ ΤΙΠΟΤΑ. Γιατί ο Eisner χωρίς τις εικόνες του, είναι απλά ένας εξαιρετικά ταλαντούχος τύπος, που διηγείται ανθρώπινες ιστορίες. Κι όχι ότι αυτό είναι λίγο, αλλά το σχέδιό του… oh God, το σχέδιό του…

(Ηλίας Κατιρτζιγιανόγλου)