TOP 100 OF THE 00s: 3. ACME NOVELTY LIBRARY

Writer/Artist: Chris Ware
Fantagraphics, Pantheon Books, Drawn & Quarterly

Μου είναι πολύ εύκολο να θυμηθώ ακριβώς τη στιγμή, στους πρώτους μήνες του 2000, που πρωτοδιάβασα  το, πολυαναμενόμενο τότε, τεύχος #14 του ACME NOVELTY LIBRARY. Το τεύχος όπου ολοκληρώθηκε το αριστουργηματικό  JIMMY CORRIGAN και η ιστορία της πρώτης συνάντησης του ήρωα με τον πατέρα του. Μου είναι πολύ εύκολο να ανακαλέσω τις σκέψεις και τις αντιδράσεις μου, διαβάζοντας τον επίλογο μιας ιστορίας που περίμενα καιρό να ολοκληρωθεί και τον τρόπο που μοιραζόμουν τον πόνο και την ελπίδα με τους πρωταγωνιστές της και το πόσο έντονα βίωνα τα συναισθήματα αυτά.

Όπως μου είναι πολύ εύκολο να θυμηθώ την πρώτη φορά που είδα στα ράφια του comic shop από το οποίο ψωνίζω, το over-sized δέκατο πέμπτο τεύχος, το δεύτερο BOOK OF JOKES, με τις σύντομες ιστορίες που αποτελούν ένα απίστευτο κράμα ευφυίας, χιούμορ, μελαγχολίας, απαισιοδοξίας και ομορφιάς, τις περισσότερες εκ των οποίων, πιθανότατα, θα τις κουβαλάω μέσα μου για το υπόλοιπο της ζωής μου, όπως φαντάζομαι και κάθε άνθρωπος που είχε την τύχη να τις διαβάσει. Γιατί το ACME NOVELTY LIBRARY είναι κάτι παραπάνω από μια σειρά comics που άλλαξε, σε μεγάλο βαθμό, τα comics την τελευταία δεκαετία. Είναι το προσωπικό όραμα ενός εξαιρετικά ταλαντούχου ανθρώπου και το αποτέλεσμα επιμονής και εμμονής, αλλά και  μια βιωματική εμπειρία για τον αναγνώστη, που θα δεχτεί να γίνει κοινωνός μιας νέας αντίληψης για τη ζωή και την Tέχνη.

Στα επόμενα χρόνια, ο Chris Ware συγκέντρωσε τις ιστορίες των δύο BOOKS OF JOKES μαζί με πολύ ακόμα extra υλικό σε ένα μνημειώδες hardcover από την Pantheon Books, με τίτλο ACME NOVELTY LIBRARY, και ξεκίνησε παράλληλα τα δύο νέα μεγάλα projects του. To ένα είναι το RUSTY BROWN, που δεν έχει να κάνει τόσο με τα θλιβερά παιδικά χρόνια του (αν δεν ήταν τόσο αντιπαθής θα ήταν αξιολύπητος) συλλέκτη comics και action figures και τη γνωριμία του με τον Chalky White, αλλά περισσότερο με τη ζωή της αδερφής του Chalky και την απελπισία του καθηγητή πατέρα του Rusty και των συναδέλφων του (ανάμεσα τους και ο διόλου συμπαθής κύριος Ware).  Το έτερο μεγάλο project που δημοσιεύεται στις σελίδες του ACME NOVELTY LIBRARY είναι το BUILDING STORIES, με την περίπου τριαντάχρονη και (όχι μόνο σωματικά) ακρωτηριασμένη ηρωίδα, να προσπαθεί να βγάλει νόημα από την ζωή της και να αναζητά το δικό της κομμάτι ευτυχίας, το οποίο, όμως, δε φαίνεται να βρίσκεται πουθενά εκεί κοντά.

Είναι μάλλον δύσκολο να φανταστούμε ποια θα ήταν η εικόνα των comics, αν δεν υπήρχε ο Chris Ware. Είναι, πιθανότατα, ο άνθρωπος που σημάδεψε περισσότερο τα comics στη δεκαετία που πέρασε. Μπορεί να ήταν μέσα στα 90s όταν έκανε αρχικά αισθητή την εμφάνιση του, μέσα από τις σελίδες του RAW και στα πρώτα τεύχη του ACME NOVELTY LIBRARY, αλλά μέσα στα 00s γνώρισε την καταξίωση, κέρδισε σχεδόν όποιο βραβείο υπήρχε, κατέκτησε καθολική αποδοχή και αναγνώριση και είναι από τους κύριους υπεύθυνους (βάζοντας κάποια πολύ σημαντικά λιθαράκια) για το πως έχει αλλάξει ο τρόπος με τον οποίο τα comics αντιμετωπίζονται από τον mainstream κόσμο των τεχνών, τα βιβλιοπωλεία και τους ακαδημαϊκούς κύκλους.

Είναι πραγματικά εντυπωσιακό πως ο Ware διατηρεί με τέτοια συνέπεια, ένα τόσο εξαιρετικά υψηλό επίπεδο στα comics του. Όποιες και αν είναι οι προσδοκίες για κάθε τεύχος, καταφέρνει να τις ξεπερνά με ευκολία. Όσο προετοιμασμένος και αν είσαι για αυτό που πρόκειται να διαβάσεις, το σοκ είναι πάντα πολύ δυνατό. Εντυπωσιακός είναι και  ο τρόπος που ένας τόσο ώριμος και συνεπής δημιουργός, καταφέρνει να εξελίσσεται και να προσθέτει διαρκώς νέα στοιχεία στη δουλειά του.

Η αναγνωση του ACME NOVELTY LIBRARY αποτελεί μια συναρπαστική εμπειρία, σε πολλά και εντελώς διαφορετικά μεταξύ τους, επίπεδα. Κάθε τεύχος αποτελεί ένα πανέμορφο αντικείμενο/έργο Τέχνης, που σε κερδίζει με την πρώτη ματιά. Όποιο και αν είναι το format, ή το περιεχόμενο της ιστορίας, κάθε τεύχος του ACME NOVELTY LIBRARY είναι ένα ιδιαίτερο “objet d’art”, που αποτελεί τμήμα του οράματος ενός δημιουργού που όρισε εκ νέου τι μπορούμε να θεωρήσουμε “comics” και που μας έδωσε νέους τρόπους αφήγησης. Ο Chris Ware δε σταμάτησε να αναζητά νέες τεχνικές storytelling και να εξερευνεί τα όρια του Μέσου και τον τρόπο με τον οποίο αυτό λειτουργεί. Η φροντίδα και προσοχή του Ware σε κάθε επίπεδο όπου λειτουργούν τα comics του, καταδεικνύεται και από το γεγονός ότι μετά το δέκατο έκτο τεύχος, ανέλαβε προσωπικά και την έκδοση τους (με την Drawn & Quarterly να αναλαμβάνει μόνο τη διανομή), ώστε να είναι ολοκληρωτικά  υπεύθυνος για αυτά.

Η μοναξιά και η ματαιότητα της ύπαρξης, αποτελούν τους κύριους θεματικούς άξονες γύρω από τους οποίους περιστρέφεται συνήθως το έργο του Ware. Οι πρωταγωνιστές είναι άνθρωποι καθημερινοί, αλλά και βαθιά προβληματικοί. Αδυνατούν να εκφράσουν με νόημα και σαφήνεια τα συναισθήματα τους και είναι εγκλωβισμένοι στη δική τους εικόνα του κόσμου. Με αφοπλιστική ακρίβεια και σχεδόν ανελέητη ματιά, ο Ware προσεγγίζει τις πιο αληθινές και ενδόμυχες πτυχές της ανθρώπινης ύπαρξης και αποτυπώνει τι σημαίνει να είσαι άνθρωπος. Ο πόνος που κουβαλάνε οι χαρακτήρες του Ware και τα αδιέξοδα τους, είναι ο κοινός τόπος της ανθρώπινης ύπαρξης.

Και όλα αυτά γίνονται χωρίς πομπώδεις διατυπώσεις, αλλά με έναν τρόπο επώδυνα ρεαλιστικό και με μια φαινομενική όσο και απατηλή απλότητα, τόσο στο artwork όσο και στη γραφή του Ware. Μια απλότητα που έρχεται σε ευθεία αντίθεση με τους δαιδαλώδεις πειραματισμούς σε τεχνικές storytelling, τον περίπλοκο τρόπο με τον οποίο τα panels παίρνουν τη θέση τους πάνω στη σελίδα και τις λεπτομέρειες που συνθέτουν την κάθε ιστορία.

Αυτή η υπέροχη σύνθεση και όλα αυτά τα μικρά πράγματα που χωράνε σε κάθε σελίδα του ACME NOVELTY LIBRARY, είναι που προκαλούν ένα μικρό δέος όταν τα αντικρίζεις. Ένα θαυμασμό για το πόσο υπέροχα και επώδυνα όμορφη μπορεί να είναι η ζωή και η Τέχνη.

Πιο σημαντικό από τις ικανότητες του Ware, πιο σημαντικό από το πόσο καλλιτεχνικά άρτιο είναι το κάθε τεύχος του ACME NOVELTY LIBRARY, ή από το πόσο σπουδαία είναι η σειρά αυτή για την Ιστορία των comics και πόσο τα άλλαξε, είναι κάτι άλλο…  Το ACME NOVELTY LIBRARY αποτελέι, για τον αναγνώστη, μια πραγματική εμπειρία ζωής. Είναι ένα έργο Τέχνης  που μπορεί να σε κάνει να αλλάξεις, έστω και λίγο, τον τρόπο που βλέπεις τον κόσμο.

(Αριστείδης Κώτσης)

Το σχόλιο του Chris Ware για την παρουσία του comic του στη δεκάδα του Top 100:
“Thanks for letting me know about your flattering list; any sort of award or ranking of art always leaves me feeling very ambivalent, however, reminding me of gym class, sports and one of the reasons I became an artist in the first place. (I think competition and art are antithetical; I also don’t think it leads to better art, but it sure does give people something to argue about. Nevertheless, I’m very flattered and I thank you and your judges for your thoughtful and generous consideration.)”