Υπερήρωες Και Φιλοσοφία

Δύο αντικείμενα που μοιάζουν να μην συναντιούνται πουθενά; Όπως αποδεικνύει η Katie Connolly, στο άρθρο της για το BBC News, με τίτλο “Teaching philosophy with Spider-Man”, μάλλον τα δύο αυτά αντικείμενα βρίσκονται πιο κοντά απ’ όσο πιστεύαμε. Πριν καιρό -αν δεν κάνω λάθος- είχε γίνει θέμα πώς ένα καθηγητής χρησιμοποιούσε τα comics για να εξηγήσει νόμους της Φυσικής. Καθηγητές της Φιλοσοφίας στην Αμερική πήγαν το πράγμα ένα βήμα παραπέρα.

Ας πάρουμε το αιώνιο ερώτημα: Γιατί ο Batman δεν σκοτώνει τον Joker να πάει στο διάολο, αλλά επιμένει να τον φυλακίζει, ξέροντας καλά, όπως και εμείς άλλωστε, ότι τελικά θα δραπετεύσει; Καλωσορίσατε στον κόσμο του Εμμάνουελ Καντ και της θεωρίας του για την αρετή και την ηθική. Ο Καντ, μιλώντας για την ηθική, θεωρούσε ότι είναι μια εσωτερική επιλογή, ένα αίσθημα ευθύνης. Γνωστό απόφθεγμά του το “Όσο περισσότερο σκέφτομαι, τόσο περισσότερο δυο πράγματα γεμίζουν την ψυχή μου με μεγάλο θαυμασμό και ευλάβεια που αυξάνεται: ο έναστρος ουρανός πάνω μου και ο ηθικός νόμος μέσα μου”. Δεν είμαι σίγουρη, βέβαια, ότι αυτή είναι μια σκέψη που κάνει ο Batman, αλλά είναι μια εξήγηση, δε μπορείτε να πείτε.

Ο Christopher Bartel του Appalachian University, σύμφωνα με το άρθρο της Connolly, βάζει τους μαθητές του να διαβάσουν το WATCHMEN και στη συνέχεια αναλύουν σημεία του comic με όρους μεταφυσικής και επιστημολογίας. Πιο συγκεκριμένα, επιμένει στην άποψη του Dr. Manhattan ότι όλα, ακόμη και η ψυχολογία του ανθρώπου, υπόκεινται στους νόμους της Φυσικής. Αυτό, όπως καταλαβαίνετε, σηκώνει μεγάλη συζήτηση και αγγίζει βαθιά φιλοσοφικά ζητήματα, όπως την ύπαρξη και τα όρια της ελεύθερης βούλησης. Ο Bartel χρησιμοποιεί τους χαρακτήρες των WATCHMEN για να δώσει μια πρώτη εικόνα για την αιτιοκρατία, την άποψη, δηλαδή, ότι τα πάντα σχετίζονται με αιτιώδη σχέση. Το ένα φέρνει το άλλο, πιο απλά, με απώτερο συμπέρασμα ότι τίποτα δεν είναι τυχαίο.

Έναν γνωστό υπερήρωα εντάσσει στο μάθημά του ο Christopher Robischaud, ο οποίος διδάσκει ηθική και πολιτική φιλοσοφία στο Harvard’s Kennedy School of Government. Ωθεί τους μαθητές του να κάνουν φιλοσοφικά και ηθικά πειράματα και αυτό γίνεται πιο εύκολο όταν αποδεσμεύεσαι συναισθηματικά από το θέμα. Ας υποθέσουμε ότι είσαι ο Peter Parker και ανακαλύπτεις ότι έχεις υπερδυνάμεις. Οφείλεις να τις χρησιμοποιήσεις για να βοηθήσεις τους άλλους; Ναι, ως Spider-Man προσφέρει στο κοινό καλό, αλλά ας μην ξεχνάμε ότι ο Peter Parker είναι και εξαιρετικός επιστήμονας. Μήπως είναι αυτός ο τρόπος να προσφέρει στο κοινό καλό, αλλά πού να προλάβει πηδώντας από κτίριο σε κτίριο; Με αυτόν τον τρόπο, διδάσκονται στο Harvard τις συνεπειολογικές έννοιες και την ηθική που διαχωρίζει το σωστό και το λάθος, με βάση μόνο το αποτέλεσμα. Κάτι του τύπου “ο σκοπός αγιάζει τα μέσα”, διδαχή χρήσιμη για τους μελλοντικούς ηγέτες του κόσμου.

Φυσικά, αυτού του είδους η τακτική, όσον αφορά στη διδασκαλία της φιλοσοφίας, έχει και επικριτές. Υπάρχουν και αυτοί που θεωρούν ότι το σύστημα εισαγωγής στοιχείων της pop κουλτούρας ευτελίζει το μάθημα. Φαντάζομαι, βέβαια, ότι αρκετοί από αυτούς θα γκρινιάζουν γιατί έχουν να αντιμετωπίσουν τις άδειες αίθουσες κατά την ώρα της διδασκαλίας τους, την ίδια ώρα που τα μαθήματα που συνδυάζουν comics με τη φιλοσοφία γίνονται δημοφιλή. Οι υποστηρικτές αυτής της τακτικής διαχωρίζουν τη θέση τους και λένε ότι δεν διδάσκουν την φιλοσοφία των comics, αλλά φιλοσοφία με τη βοήθεια των comics.

Η χρήση, πάντως, των comics στην εκπαίδευση ήταν κάτι που απασχόλησε και συζητήσεις στο Comicdom Con 2010, αποδεικνύοντας ότι είναι ένα θέμα που απασχολεί τόσο την εκπαιδευτική κοινότητα, όσο και αυτή των comics.