TOP 100 OF THE 80s: 5. SWAMP THING

Writer: Alan Moore
Arists: Stephen R. Bissette, John T. Totleben, Rick Veitch, Alfredo P. Alcala etc
DC Comics/Vertigo

Οφείλω να ομολογήσω ότι έχω μια αδυναμία στα “τέρατα” που, όταν προσπαθείς να περιγράψεις την εξωτερική τους εμφάνιση, ακούγονται γελοία, αλλά, όταν τοποθετηθούν μέσα σε ένα συγκεκριμένο καλλιτεχνικό πλαίσιο γίνονται γαμάτα.
Πρέπει λοιπόν να παραδεχτούμε ότι ένα μεγαλόσωμο (θα έλεγα γιγάντιο, αλλά αυτή η λέξη αποκτά άλλες διαστάσεις όταν αναφερόμαστε στα comics) πλάσμα που αποτελείται από πράσινη γλίτσα, βρύα, λειχήνες, φυλλωσιές και κανά διάσπαρτο λέλουδο, άνετα ακούγεται τραγικά γελοίο. Δεν υπάρχει, όμως ούτε το ελάχιστο στοιχείο γελοιότητας στο SWAMP THING του Alan Moore, καθώς πρόκειται για ένα όντως τρομακτικό και παράλληλα τραγικό πλάσμα.

O Alec Holland ήταν ένας επιστήμονας (και εδώ ας ανοίξουμε με μια παρένθεση, ποιός άνθρωπος στα συγκαλά του επιλέγει την καριέρα του επιστήμονα στα superhero universes; Με όσα έχουν τραβήξει οι επιστήμονες κατά καιρούς στα comics, η επιστημονική πρόοδος λογικά θα ήταν σε προϊστορικά επίπεδα, γιατί προφανώς το ένστικτο της αυτοσυντήρησης θα κρατούσε τους ανθρώπους μακριά από κάθε είδους εργαστήρια!) – ήταν, λοιπόν, επιστήμονας απασχολούμενος από την κυβέρνηση για την ανάπτυξη μιας bio-restorative formula που θα βοηθούσε στην ανάπτυξη των φυτών. Χαράς ευαγγέλια για τους φιλανθείς θα σήμαινε η επιτυχία του Holland, αλλά δυστυχώς κάποιοι σαμποτάραν την έρευνά του, έκρηξη, επιστήμονας και χημική έρευνα πετάγονται με συνοπτικές διαδικασίες στον βάλτο, από όπου αναδύονται ως μια οντότητα, αυτή του Swamp Thing.

Σε αντίθεση με άλλες, συχνότερες περιπτώσεις, το Swamp Thing δεν αποτελεί κυριολεκτική ενσάρκωση του “και έσονται οι δύο εις σάρκαν μίαν” γιατί αποτελεί μια εντελώς νέα μορφή ζωής, η οποία απλά κατά την ζωοποιό πρώτη ανάσα απορρόφησε τις αναμνήσεις και την προσωπικότητα του Holland που πέθαινε δίπλα του. Έτσι, o Alan Moore, εκείνη την εποχή άγνωστος για την άλλη πλευρά του Ατλαντικού Βρετανός συγγραφέας, όταν του ανατίθεται το revamp παλαιότερου χαρακτήρα της DC, παραδίδει στους αναγνώστες ένα μη-ανθρώπινο πλάσμα που αγωνίζεται για να διατηρήσει μια ανθρωπιά που ουδέποτε υπήρξε δική του. Δεν αρκείται, όμως, στο ήδη δυνατό αυτό premise, αλλά του χαράσσει ένα ταξίδι αυτογνωσίας που όμοιό του δεν έχει υπάρξει, συνδέοντάς το με μια υπέροχη ιστορία αγάπης. Επιπλέον, ενώ διατηρεί κάποια από τα στοιχεία της προηγούμενης εκδοχής του comic, το εκσυγχρονίζει με απίστευτη μαεστρία, μετατρέποντας τον τρόμο του “ξαφνιάσματος και σοκ” που κυριαρχούσε στα 70s και που χαρακτήριζε τις μέχρι τότε οι περιπέτειές του σε έναν πρωτόγνωρο για την εποχή ατμοσφαιρικό και ψυχολογικό τρόμο που συνδυάζει το υπερφυσικό με το ανατριχιαστικά ρεαλιστικό και γνώριμο, ρουφώντας σε μέσα σε έναν άκρως ανατριχιαστικό (και απολαυστικό) εφιάλτη.

Η οικολογική κατεύθυνση που μπορεί να πάρει η ιστορία είναι προφανής και σαφώς εναρμονισμένη με τους περιβαλλοντολογικούς προβληματισμούς που αρχίζουν εκείνη την εποχή να αναπτύσσονται και να διαδίδονται. O Moore, όμως, σοφά επιλέγει να μην ακολουθήσει την tree hugger προσέγγιση, αλλά περισσότερο μια πιο ζεν πορεία του ύφους “All things are one and have no life apart from it; the One is all things and is incomplete without the least of them”.

Ενδεικτικό παράδειγμα αυτού: ο πρώτος αντίπαλος του Swamp Thing είναι ο επίσης επιστήμονας (είδατε που λέω εγώ, αλλά ποιός με ακούει;) Jason Woodrue, με alter ego τον Floronic Man (ναι, το ξέρω, αλλά θα παραλείψω τα εύκολα αστειάκια), του οποίου οι υπερδυνάμεις επίσης σχετίζονται με την φύση. Ο Woodrue ανοίγει πόλεμο με την ανθρωπότητα για την υπερίσχυση της φύσης έναντι του αδηφάγου πλάσματος που την καταστρέφει (εμείς είμαστε αυτοί, έτσι;). Οπότε, οδηγούμαστε σε ένα showdown φύσης vs φύση, και όλων των θεωριών πίσω από τις δύο αυτές αντικρουόμενες ιδεολογικά θέσεις. Εξ’ αρχής, λοιπόν, υποδεικνύεται η προέκταση της ιστορίας στους φιλοσοφικούς και κοινωνιολογικούς προβληματισμούς που θα αναπτύξει αργότερα.

Το SWAMP THING ήταν το πρώτο comic του Alan Moore που διάβασα ποτέ και ο ορισμός mind fuck νομίζω ότι περιγράφει υπέροχα το πώς με έκανε να νιώσω. Πέρα από το υπέροχο, περίπλοκο, πολυεπίπεδο, αλλά παράλληλα άκρως ψυχαγωγικό story, μου άνοιξε νέους ορίζοντες σχετικά με το Mέσο και τις δυνατότητές του. Συχνά, θεωρούμενα δευτερευούσης σημασίας στοιχεία, όπως τα panels, όχι μόνο απέκτησαν δικό τους αναντίρρητο και απαραίτητο ρόλο στο storytelling, αλλά είχαν όγκο και συντελούσαν με έναν αποκλειστικά δικό τους τρόπο στην συναισθηματική φόρτισή μου ως αναγνώστριας. Απαρατήρητα δεν πέρασαν ούτε τα υπέροχα χρώματά του: μια παλέτα που αντλεί έμπνευση από την πολυχρωμία της φύσης πολύ εύκολα μπορεί να καταλήξει τρελά κιτς ή μάλλον είναι σχεδόν αδύνατο να το αποφύγει. Και, όμως, στο SWAMP THING έχουμε ένα εξαίσιο εικαστικό αποτέλεσμα που εξυπηρετεί στην έκφραση επιπλέον διαστάσεων της ιστορίας, χωρίς να ξεφεύγει ούτε στιγμή σε μια κακόγουστη παραφωνία. Συνολικά μιλάμε για ένα άρτιο, σε όλα τα επίπεδα, έργο τέχνης.

(Μυρτώ Τσελέντη)