BEST OF #30: Modern American Anthologies

Κατά μία έννοια, δεν υπάρχει πιο ιστορικό comic book format από αυτό της ανθολογίας. Ας μην ξεχνάμε ότι στα πρώτα χρόνια της αμερικανικής βιομηχανίας comics, η συντριπτική πλειοψηφία (για να μην πω το σύνολο) των comics που κυκλοφορούσαν ήταν ανθολογίες, οι οποίες περιείχαν σύντομες ιστορίες, από διάφορους δημιουργούς και με διάφορους πρωταγωνιστές.

Παρ’ όλο που, με την πάροδο των χρόνων, το συγκεκριμένο format εμφανιζόταν όλο και πιο σπάνια στα newsstands (και, αργότερα, στα ράφια των comic shops), δεν έπαψε ποτέ να υπάρχει. Η κυκλοφορία του ZAP, στα τέλη της δεκαετίας του ’60, και στη συνέχεια η παρουσία άλλων underground εντύπων όπως το ARCADE, σε συνδυασμό με την αναβίωση κάποιων παλιών mainstream ανθολογιών τρόμου και επιστημονικής φαντασίας, επανέφεραν το συγκεκριμένο είδος στο προσκήνιο. Από τα τέλη των 70s και ακόμη πιο έντονα με τον ερχομό των 80s, έκαναν την εμφάνισή τους και πολλές ανεξάρτητες/εναλλακτικές ανθολογίες, από τις οποίες ξεπήδησαν πολλά νέα ταλέντα και ντεμπουτάρισαν πολλές ενδιαφέρουσες δημιουργίες.

Η αρχική μου σκέψη ήταν να αφιερώσω αυτό το BEST OF στις ανθολογίες εν γένει, καλύπτοντας όλες τις δεκαετίες και όλες τις χώρες προέλευσης, αλλά πολύ σύντομα κατάλαβα πως κάτι τέτοιο θα ήταν τουλάχιστον χαοτικό, καθώς θα έπρεπε να εξετάσω εκατοντάδες comics, από τη δεκαετία του ’30 μέχρι σήμερα! Αυτό θα έκανε πάρα πολύ δύσκολο το research, αλλά παράλληλα θα περιείχε και ορισμένες πολύ αλλόκοτες συγκρίσεις (πώς βάζεις στην ίδια ζυγαριά το PLANET COMICS, το ZAP και το ZERO ZERO;), που θα είχαν ως αποτέλεσμα ένα σχεδόν σχιζοφρενικό Top 10, απ’ το οποίο θα έμεναν έξω (αναγκαστικά) πάρα πολλά σημαντικά δείγματα του είδους.

Αποφάσισα, λοιπόν, να περιορίσω λίγο το εύρος της έρευνας και του στόχου μου και να ασχοληθώ με τις Αμερικανικές ανθολογίες από τα τέλη της δεκαετίας του ’70 μέχρι σήμερα. Κατά μία έννοια, έβαλα ως turning point το “τέλος” του underground (ή τουλάχιστον της χρυσής εποχής αυτού) και τη γέννηση αυτού που κάποιοι ονομάζουν ground-level comics.

Το ξέρω πως ορισμένοι μπορεί να διαφωνούν με αυτόν τον – σχεδόν – αυθαίρετο διαχωρισμό, αλλά εγώ γράφω τη στήλη και εγώ παίρνω τις αποφάσεις. Deal with it!

Όπως και να ‘χει, ήρθε η ώρα να δούμε τις 10 κορυφαίες (κατά τη γνώμη μου, φυσικά) αμερικανικές ανθολογίες comics της τελευταίας 35ετίας. Ως συνήθως, ελπίζω να μη συμφωνείτε με όλες τις επιλογές μου, γιατί ο κόσμος θα ήταν πολύ βαρετός αν άρεσαν σε όλους μας τα ίδια πράγματα…

Disclaimer #1: Τα ονόματα που αναφέρω στους contributors είναι ενδεικτικά. Αν τα ανέφερα όλα, τα credits ορισμένων από τις ανθολογίες θα έφταναν σε έκταση την ΑΝΝΑ ΚΑΡΕΝΙΝΑ του Tolstoy. (Έχω βαρεθεί να βλέπω όλους να χρησιμοποιούν το κλισέ του ΠΟΛΕΜΟΣ ΚΑΙ ΕΙΡΗΝΗ, οπότε είπα να κάνω τη διαφορά.)

Disclaimer #2: Άφησα εσκεμμένα έξω το LOVE & ROCKETS, παρ’ όλο που, τυπικά και ουσιαστικά, μπορεί να θεωρηθεί ανθολογία. Είπαμε, my column, my rules!

10. MARVEL FANFARE
Editor: Al Milgrom
Contributors: John Byrne, Chris Claremont, Michael Golden, George Perez, P. Craig Russell, Dave Mazzucchelli, Frank Miller, Paul Smith, Charles Vess, κ.ά.
Publisher: Marvel Comics

Ναι, γνωρίζω ότι υπάρχουν πάρα πολλές μέτριες ιστορίες στα 60 τεύχη αυτής της ανθολογίας. Ναι, γνωρίζω ότι η συγκεκριμένη ανθολογία δημιουργήθηκε μόνο και μόνο για να χρησιμοποιηθούν κάπως τα άπειρα προκατασκευασμένα fill-ins που δημιουργούνταν κατ’ εντολή του Jim Shooter για να μην υπάρχει κίνδυνος να καθυστερήσει η κυκλοφορία κάποιου ongoing τίτλου (σε μια εποχή που οι editors ακόμη αγχώνονταν για τέτοια πράγματα). Ναι, γνωρίζω ότι οι περισσότεροι δημιουργοί που συμμετείχαν στην ανθολογία, έχουν κάνει καλύτερες δουλειές αλλού. Ναι, γνωρίζω ότι, κατ’ ουσία, δεν πρόκειται για τίποτε περισσότερο από απλές ιστορίες με υπερήρωες, οι οποίες δεν περιέχουν και κάτι σημαντικό για την εξέλιξη των χαρακτήρων.

Τα γνωρίζω όλα αυτά, αλλά παράλληλα γνωρίζω πως, στα 60 τεύχη του MARVEL FANFARE, υπάρχουν και πάρα πολλές καλές δουλειές. Γνωρίζω ότι πολλά από αυτά τα fill-ins είναι απολύτως solid, καλοφτιαγμένες ιστορίες, από ορισμένους εκ των κορυφαίων δημιουργών των 80s. Γνωρίζω ότι, όταν μιλάμε για John Byrne, Paul Smith, Michael Golden, Frank Miller, Chris Claremont και George Perez, στα χρόνια της ακμής τους, το γεγονός ότι “έχουν κάνει καλύτερες δουλειές αλλού”, δεν λέει απολύτως τίποτα (ένα μικρό διαμάντι παραμένει διαμάντι).

Και ναι, γνωρίζω πως πρόκειται για απλές υπερηρωικές ιστορίες, που μπορεί να μην περιέχουν τίποτα σημαντικό για την εξέλιξη των χαρακτήρων, αλλά, διάολε, δεν είναι απαραίτητο όλες οι ιστορίες να είναι “Dark Phoenix Saga” ή “Born Again”. Κάπου-κάπου, χρειάζεται και μια απλή ιστοριούλα, που θα την διαβάσεις, θα ψυχαγωγηθείς, θα σου μείνουν δυο-τρία πράγματα (ή και όχι) και θα την ξεχάσεις μετά από μια-δυο μέρες (ή και όχι), και το MARVEL FANFARE το παρείχε αυτό, σε μεγάλες ποσότητες, για σχεδόν 10 χρόνια…

9. TABOO
Editor: Stephen Bissette
Contributors: Clive Barker, Stephen Bissette, Eddie Campbell, Neil Gaiman, Matt Howarth, David Lloyd, Alan Moore, Dave Sim, κ.ά.
Publisher: Spiderbaby Grafix, Kitchen Sink Press

Αν για το MARVEL FANFARE μπορεί να ασκηθεί η κριτική ότι περιέχει πάρα πολλές μέτριες ιστορίες, τότε πολύ εύκολα μπορεί κανείς να ισχυριστεί το ίδιο και για το TABOO. Η διαφορά είναι ότι στο πρώτο οι ιστορίες είναι υπερηρωικές, ενώ εδώ ανήκουν στο horror genre.

Το TABOO αυτοδιαφημίστηκε ως η comics ανθολογία του μοντέρνου τρόμου και η σκληρή αλήθεια είναι πως αρκετές από τις δουλειές που περιλαμβάνονται στα 9 τεύχη του (από 116 έως 172 σελίδες έκαστο) δεν είναι ούτε ιδιαίτερα μοντέρνες, ούτε ιδιαίτερα τρομακτικές, ενώ κάποιες από αυτές δεν είναι και ιδιαίτερα… comics. Ενδιαφέρουσες δουλειές διαδέχονται μετριότητες και (μικρά ή μεγάλα) αριστουργήματα συνυπάρχουν πλάι-πλάι με αθλιότητες. Νομίζω πως, τελικά, το theme αυτής της ανθολογίας είναι περισσότερο η ανισότητα και λιγότερο ο τρόμος.

Φυσικά, κάποιες πολύ καλές δουλειές από τους Stephen Bissette, Neil Gaiman, Matt Howarth, Dave Sim και Jeff Jones, ανεβάζουν αρκετά τον μέσο όρο, ενώ τα όμορφα εξώφυλλα και το σχετικά ενδιαφέρον design, βοηθούν πολύ στην “τελική βαθμολογία”. Περισσότερο απ’ όλα, όμως, μετράει το γεγονός ότι, στις σελίδες του TABOO, γεννήθηκε ένα από τα καλύτερα comics των τελευταίων δεκαετιών, το θρυλικό FROM HELL των Alan Moore και Eddie Campbell (#1 στο δικό μας Top 100 των 90s) και, μεταξύ μας, αυτό θα ήταν αρκετό για να συμπεριληφθεί η συγκεκριμένη ανθολογία σε οποιαδήποτε λίστα…

8. GAY COMIX
Editors: Howard Cruse, Robert Triptow, Andy Mangels
Contributors: Tim Barela, Howard Cruse, Roberta Gregory, Lee Marrs, Jerry Mills, Trina Robbins, κ.ά.
Publisher: Kitchen Sink Press, Bob Ross

Αρκετά εξειδικευμένη ανθολογία, θα υποθέσει κανείς. Χμμ… όχι ακριβώς. Κατ’ αρχάς, διαφωνώ με τη λογική που λέει ότι υπάρχουν comics (ταινίες, σειρές, βιβλία, κ.λπ.) τα οποία απευθύνονται σε συγκεκριμένες ομάδες ανθρώπων, εξαιτίας της θεματολογίας τους. Δηλαδή, το BROKEBACK MOUNTAIN απευθύνεται μόνο σε gay cowboys; Το BOYZ N THE HOOD απευθύνεται μόνο σε πιτσιρικάδες αφροαμερικανούς που μεγαλώνουν στη Δυτική ακτή των ΗΠΑ; Το STEEL MAGNOLIAS απευθύνεται μόνο σε παντρεμένες γυναίκες του αμερικανικού Νότου;

Προσωπικά, δεν είμαι ούτε gay, ούτε cowboy, ούτε πιτσιρικάς, ούτε αφροαμερικανός, ούτε παντρεμένη γυναίκα, ενώ έχω επισκεφτεί μόνο μία φορά τη Δυτική ακτή των ΗΠΑ και δεν έχω περάσει ποτέ από τον Αμερικανικό Νότο, αλλά παρ’ όλες αυτές τις “ελλείψεις”, οι τρεις παραπάνω ταινίες είναι μέσα στις αγαπημένες μου και έχω βρει σε αυτές πάρα πολλά πράγματα που μου “μίλησαν”.

Το GAY COMIX μπορεί να πραγματεύεται, κατά βάση, τον τρόπο ζωής και την καθημερινότητα των ομοφυλόφιλων στην Αμερική των 80s, και να δημιουργήθηκε (κυρίως) από gay δημιουργούς, αλλά μέσα στις σελίδες του, υπάρχουν δεκάδες εξαιρετικά comics από κορυφαίους καλλιτέχνες, που μπορεί να τα διαβάσει και να τα απολαύσει ΟΠΟΙΟΣΔΗΠΟΤΕ και να ανακαλύψει πως έχουν πολλά να του πουν! Εκτός, φυσικά, αν είστε ομοφοβικός, οπότε σε αυτή την περίπτωση καλύτερα να το αποφύγετε. (Και, by the way, τα συλλυπητήρια μου…)

7. STAR REACH
Editor: Mike Friedrich
Contributors: Frank Brunner, Howard Chaykin, Dave Sim, P. Craig Russell, Walt Simonson, Jim Starlin, Ken Steacy, Barry Windsor-Smith, κ.ά.
Publisher: Star Reach Publications

Η συγκεκριμένη ανθολογία αποτελεί, ουσιαστικά, την “εκκίνηση” της περιόδου την οποία επέλεξα να εξετάσω στο σημερινό BEST OF. Στα “τελειώματα” του underground και με το mainstream να παραπαίει, κάποιοι δημιουργοί, όπως ο Mike Friedrich, o Frank Brunner, ο Barry Windsor-Smith, ο Dave Sim και ο Ken Steacy, αντιλαμβάνονται πως όσο περιοριστικό είναι για αυτούς το δεύτερο, άλλο τόσο ξένο και απόμακρο μοιάζει το πρώτο.

Αποφασίζουν, λοιπόν, να ισορροπήσουν σε αυτή τη λεπτή γραμμή που διαχωρίζει το mainstream και το underground, δημιουργώντας αυτό που, τότε, ονομάστηκε “ground-level comics” και σύντομα αποτέλεσε εφαλτήριο για τη δημιουργία των independents της δεκαετίας του ’80. Comics που έχουν τις ρίζες τους στο genre fiction, αλλά δεν φιμώνονται από τους αυστηρούς κανόνες των μεγάλων εταιριών, που δε φοβούνται να προσεγγίσουν το σεξ και την έντονη βία, αλλά με τρόπο πιο “καλλιτεχνικό” και όχι τόσο ωμό, ή απροκάλυπτο, όσο τα undergrounds. Πολλοί θα έλεγαν ότι το STAR REACH χρησιμοποιεί τα καλύτερα στοιχεία από τους δύο κόσμους – την προσήλωση στην τεχνική και τη “γυαλάδα” του mainstream, μαζί με το ελεύθερο πνεύμα και την εκφραστικότητα του underground. Κάποιοι άλλοι, πάλι, θα το χαρακτήριζαν “μπάσταρδο” και θα ισχυρίζονταν πως στην πραγματικότητα δεν απευθύνεται σε κανέναν.

Αυτό, όμως, που δεν μπορεί να αμφισβητήσει κανείς, είναι η ποιότητα στο artwork, καθώς, στις σελίδες του STAR REACH, ορισμένοι από τους πιο ταλαντούχους, ικανούς και ενδιαφέροντες σχεδιαστές των 70s, δημιουργούν μερικές από τις ωραιότερες σελίδες που έχουμε δει ποτέ – είτε σε underground, είτε σε mainstream comics!

6. ECLIPSE, THE MAGAZINE
Editors: Dean & Jan Mullaney
Contributors: Max Allan Collins, Terry Beatty, Hunt Emerson, Steve Englehart, Steve Gerber, Steve Leialoha, Don McGregor, Marshal Rogers, κ.ά.
Publisher: Eclipse

Ίσως η λιγότερο γνωστή (και σίγουρα η πιο υποτιμημένη) ανθολογία από όσες συμπεριλαμβάνονται σε αυτό το Top 10, το ECLIPSE είναι ένα πραγματικό διαμάντι της χρυσής εποχής των indies, που στις σελίδες του μπορεί κανείς να συναντήσει πάρα πολλές εξαιρετικές ιστορίες, από ορισμένους εκ των κορυφαίων δημιουργών των 70s και 80s. Το ECLIPSE ισορροπούσε ιδανικά ανάμεσα στο mainstream και το alternative, δανειζόμενο στοιχεία από τα δύο ρεύματα, και παρ’ όλο που φαινόταν να ταυτίζεται περισσότερο με το δεύτερο, στην πραγματικότητα δεν υπηρετούσε απόλυτα κανένα από τα δύο “στρατόπεδα”.

Όντας σαφώς πιο ταπεινό από το αντίστοιχο δημιούργημα της Marvel, EPIC ILLUSTRATED, διέθετε μια ωμή δύναμη που το έκανε ξεχωριστό, και εκεί που το EPIC έμοιαζε να επικεντρώνεται περισσότερο στο εντυπωσιακό οπτικό αποτέλεσμα, το ECLIPSE ήταν κατά κύριο λόγο παιδί των συγγραφέων που εργάστηκαν σε αυτό, και οι οποίοι δημιούργησαν μερικές από τις πιο καλογραμμένες και πρωτότυπες ιστορίες που είχε διαβάσει κανείς, μέχρι εκείνη την εποχή, σε μη underground comic. Οι Englehart, Collins, Mullaney, McGregor, Gerber και οι λοιποί συνοδοιπόροι τους, είχαν εμφανώς τις ρίζες τους στο genre fiction, αλλά παράλληλα ήταν προφανές ότι ήθελαν να εξερευνήσουν αδιάβατους δρόμους και νέες θεματικές, έχοντας, ευτυχώς, το ταλέντο, τη διάθεση και το θάρρος, να το κάνουν με συνέπεια και σεβασμό.

5. EPIC ILLUSTRATED
Editors: Archie Goodwin, Rick Marshall, Jo Duffy, κ.α.
Contributors: John Bolton, John Byrne, Chris Claremont, Harlan Ellison, P. Craig Russell, Jim Starlin, Jim Steranko, Rick Veitch, Barry Windsor-Smith
Publisher: Marvel Comics

Έχοντας πάρα πολλές ομοιότητες με το ECLIPSE, τόσο σε format και αισθητική, όσο και σε ύφος και θεματολογία, το EPIC κερδίζει αυτή την άτυπη μάχη μεταξύ των δύο “παρεμφερών” ανθολογιών, για δύο, κυρίως, λόγους. Ο πρώτος είναι πως διέθετε ένα επιπλέον “λούστρο”. Ήταν εξ ολοκλήρου έγχρωμο, είχε περισσότερες σελίδες, διέθετε λίγο καλύτερο χαρτί και γενικά απέπνεε μια πιο upscale αύρα. Ο δεύτερος ήταν πως, πολύ απλά, ενώ το ECLIPSE “έζησε” μόνο για 8 τεύχη (και αργότερα “μετεξελίχθηκε” στο αρκετά πιο ταπεινό ECLIPSE MONTHLY), το EPIC παρέμεινε στα stands για 33 ολόκληρα τεύχη!

Και τί τεύχη! Μέσα στις σελίδες της πολυτελούς αυτής ανθολογίας, οι αναγνώστες είχαν την ευκαιρία να απολαύσουν δουλειές από τους περισσότερους κορυφαίους mainstream δημιουργούς των 80s, αλλά και από πάρα πολλούς άλλους, που, υπό άλλες συνθήκες, δύσκολα θα συνεργάζονταν με την Marvel της εποχής (ή και οποιασδήποτε εποχής!). Το αποτέλεσμα ήταν ένα λατρεμένο πάντρεμα διαφορετικών αισθητικών και τεχνοτροπιών, που σε κάποια σημεία έμοιαζε με το μεγάλο (πιο ψηλό, πιο όμορφο και πιο ταλαντούχο) αδερφάκι του MARVEL FANFARE, και σε άλλα, με ένα πιο συγκροτημένο και λιγότερο pretentious HEAVY METAL. Παραδόξως, υπάρχουν κάμποσες δουλειές που δημοσιεύτηκαν στο EPIC ILLUSTRATED, οι οποίες, για πολλούς και διάφορους λόγους, δύσκολα θα μπορούσαν να βρουν θέση αλλού χωρίς να μοιάζουν ελαφρώς παράταιρες.

Κατά μία έννοια, το EPIC ήταν το ιδανικό δημιούργημα για τη συγκεκριμένη εποχή, τη συγκεκριμένη εκδοτική και τη συγκεκριμένη αμερικανική σκηνή. Μοιάζει με πάρα πολλά διαφορετικά πράγματα, αλλά συνάμα δεν μοιάζει απόλυτα με τίποτε άλλο. Είναι μοναδικό και αυτό είναι που το κάνει τόσο ξεχωριστό και τόσο σημαντικό.

4. DARK HORSE PRESENTS
Editors: Randy Stradley, Bob Schreck, Jamie Rich, Scott Allie
Contributors: John Bolton, John Byrne, Eddie Campbell, Paul Chadwick, Rick Geary, Frank Miller, Moebius, Matt Wagner, κ.ά.
Publisher: Dark Horse

Όπως και στην περίπτωση του TABOO, έτσι και εδώ, η παρουσία μία και μόνο δουλειάς θα αρκούσε για να συμπεριληφθεί το comic που φέρει το όνομα της σημαντικότερης, ίσως, εκδοτικής των τελευταίων 25 ετών, σε κάθε λίστα με τις κορυφαίες ανθολογίες. Το CONCRETE του Paul Chadwick είναι ένα από τα κορυφαία δημιουργήματα στην ιστορία των comics (εμείς το τιμήσαμε δίνοντας του θέση στην πρώτη δεκάδα, στα Top 100 των 80s, 90s και 00s!) και η συνεχής (αν και όχι ιδιαίτερα συχνή, ειδικά τα τελευταία χρόνια) παρουσία του στα stands, εδώ και πάνω από δυόμιση δεκαετίες, είναι μια μικρή απόδειξη της αξίας και της διαχρονικότητας του.

Το εντυπωσιακό, όμως, είναι πως στις σελίδες του DHP γνωρίσαμε για πρώτη φορά και αρκετές ακόμη σημαντικές δημιουργίες, όπως το SIN CITY του Frank Miller, το NEXT MEN του John Byrne, το MASQUE (μετέπειτα THE MASK, που μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο με πρωταγωνιστή τον Jim Carrey) των Mike Richardson και Mark Badger, καθώς επίσης και τις πρώτες εμφανίσεις σε comics των κινηματογραφικών franchises ALIENS και PREDATOR (σε μια εποχή που τέτοιου τύπου μεταφορές ήταν πολύ πιο “eventful” σε σχέση με σήμερα). Παράλληλα, στα 162 τεύχη της πρώτης περιόδου του DARK HORSE PRESENTS, οι αναγνώστες είχαν την ευκαιρία να απολάυσουν ιστορίες από δημιουργούς όπως οι Mike Mignola, Arthur Adams, Eddie Campbell, Rick Geary, Matt Wagner και Paul Pope (μεταξύ άλλων), αλλά και να διαβάσουν, για πρώτη φορά στα αγγλικά, ορισμένα εξαιρετικά ευρωπαϊκά comics, όπως το THE MADWOMAN OF THE SACRED HEART του Moebius.

Όπως κάθε ανθολογία, το DHP διαθέτει και αυτό ιστορίες και τεύχη που ήταν λιγότερο καλά (ορισμένα ακόμη και τραγικά), αλλά το αδιαμφισβήτητο γεγονός είναι πως καμία άλλη ανθολογία δεν κατόρθωσε να κρατήσει τόσο υψηλό επίπεδο και να παρουσιάσει τόσες πολλές ενδιαφέρουσες δουλειές (είτε από νέους, είτε από καταξιωμένους δημιουργούς) για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα, όσο αυτή.

3. WEIRDO
Editors: Robert Crumb, Peter Bagge, Aline Kominsky-Crumb
Contributors: Peter Bagge, Charles Burns, Robert Crumb, Kim Deitch, Julie Doucet, Phoebe Gloeckner, Justin Green, Bill Griffith, Carol Lay, Harvey Pekar, S. Clay Wilson, κ.ά.
Publisher: Last Gasp

Στο μυαλό πολλών ανθρώπων που ασχολούνται με τα comics, το WEIRDO είναι “το comic που έκανε ο Robert Crumb στα 80”, και η αλήθεια είναι πως ο κορυφαίος εκπρόσωπος του αμερικανικού underground (και πιθανότατα ένας από τους 4-5 σημαντικότερους και πιο επιδραστικούς δημιουργούς comics όλων των εποχών) είναι η σταθερή αξία και το σημείο αναφοράς και στα 28 τεύχη της ανθολογίας.

Αυτό, όμως, δε σημαίνει πως το WEIRDO (#49 στο Top 100 των 80s του Comicdom.gr) είναι “ένα ακόμη comic του Crumb”, καθώς στις σελίδες του φιλοξενήθηκαν δουλειές από μια πλειάδα σπουδαίων underground και alternative δημιουργών, ορισμένοι εκ των οποίων ήταν στην καλύτερη (or close to that) φόρμα της καριέρας τους! Μεταξύ μας, όταν μιλάμε για ονόματα όπως Carol Lay, Harvey Pekar, Bill Griffith, Kim Deitch, Phoebe Gloeckner, Justin Green, Joe Sacco, Gary Panter και Art Spiegelman (ναι, μέχρι και αυτός!), ακόμη και αν ΔΕΝ ήταν στην καλύτερη φόρμα της καριέρας τους, λίγη σημασία θα είχε…

Εκτός από τα πολλά και υπέροχα comics, στις σελίδες του WEIRDO υπήρχαν και κάμποσα photo funnies (με πρωταγωνιστή, συνήθως, τον Crumb, σε ρόλο “sexual predator”), άρθρα, sketchbooks, pin-ups, ιστορίες πρόζας, ακόμη και στήλη αλληλογραφίας. Ένα απολύτως χορταστικό και πολυεπίπεδο πακέτο, που μπορεί να μην είναι ακριβώς “για όλα τα γούστα” (κακά τα ψέμματα, αν δεν είσαι φίλος της underground ή της alt-comics αισθητικής και η αντίληψη σου περί “ανεξάρτητου” είναι τα comics που βγάζει η Image, δεν θα σου κάτσει καλά), αλλά το κοινό στο οποίο απευθύνεται, θα το λατρέψει!

2. ZERO ZERO
Editor: Kim Thompson
Contributors: Rick Altergott, Al Columbia, Dave Cooper, Kim Deitch, Bill Griffith, Sam Henderson, Kaz, Spain Rodriguez, Joe Sacco, Richard Sala, Aleksander Zograf, κ.ά.
Publisher: Fantagraphics Books

Εξαιρετικά ταπεινό σε format (ένα απλό, ασπρόμαυρο, regular-size comic, με αριθμό σελίδων που κυμαινόταν από 40 έως 64), αλλά τόσο σπουδαίο σε περιεχόμενο, το ZERO ZERO υπήρξε, για σχεδόν 5 χρόνια, η μόνιμη συντροφιά των αναγνωστών που αναζητούσαν σταθερές δόσεις ανεξάρτητων comics. Η λίστα των ονομάτων που παρέλασαν στις σελίδες της ανθολογίας, μοιάζει με all-star line-up του alternative χώρου της δεκαετίας του ’90. Εντάξει, μπορεί να έλειπαν οι Καναδοί της Drawn & Quarterly (Seth, Chester Brown, Joe Matt) και κάποια από τα μεγάλα ονόματα που είχαν προσωπικούς τίτλους (Clowes, Bagge), αλλά και από το Woodstock έλειπαν οι Beatles, οι Stones και ο Dylan – αυτό δε σημαίνει πως δεν ήταν ένα σπουδαίο φεστιβάλ!

Δίχως υπερβολή, στα 27 τεύχη του ZERO ZERO, βρήκαν θέση μερικά από τα κορυφαία comics των 90s, όπως το εξαιρετικό “Christmas With Karadzic” του Joe Sacco, το πανέμορφο “Crumple” του Dave Cooper, το μυστηριώδες και αγχωτικό “The Chucklin’ Whatsit” του Richard Sala, το αριστουργηματικό “The Search For Smilin’ Ed” του Kim Deitch και το μοναδικά περίεργο “Homunculus” του Mack White, καθώς επίσης και εξαιρετικές δουλειές από τους Doug Allen, David Collier, Sam Henderson, Spain Rodriguez, Rick Altergott και Al Columbia (μεταξύ πολλών άλλων).

Για να μην αναφερθώ καν στα απίστευτα εξώφυλλα, που προκαλούσαν τον αναγνώστη να ξεφυλλίσσει το τεύχος, για να μάθει τι κρύβεται μέσα στις σελίδες αυτού του περίεργου περιοδικού, ή τα ιδιοφυή οπισθόφυλλα, με τα “Sign Of The Impending Apocalypse” illustrations, από διάφορετικούς δημιουργούς κάθε φορά. Ειλικρινά, δε νομίζω ότι υπάρχει άλλο comic που να μου λείπει τόσο πολύ όσο το ZERO ZERO…

1. RAW
Editors: Art Spiegelman, Francoise Mouly
Contributors: Lynda Barry, Ben Katchor, Kaz, Lorenzo Mattotti, Richard McGuire, Jose Munoz, Gary Panter, Art Spiegelman, Joost Swart, Jacques Tardi, Chris Ware, κ.α.
Publisher: Raw Books

Φτάνοντας στην πρώτη θέση, βρίσκομαι, για μια ακόμη φορά, σε αυτή την περίεργη κατάσταση, όπου θα πρέπει να αιτιολογήσω κάτι που μου φαίνεται τρομακτικά προφανές. Πώς θα μπορούσε να υπάρχει κάποιο άλλο comic στην κορυφή, εκτός από το μεγαλοφυές avant-garde δημιούργημα του Art Spiegelman και της συζύγου του, Francoise Mouly; Πώς θα μπορούσε αυτό το #1 να ανήκει σε οποιοδήποτε άλλο comic, εκτός από αυτό που ανέτρεψε τόσο ριζικά τα δεδομένα του τι ακριβώς θεωρούμε “comic art” και άλλαξε, εν πολλοίς, τον τρόπο που βλέπουμε την 9η Τέχνη σήμερα;

Πώς θα μπορούσα να βάλω κάποιο άλλο comic, ψηλότερα από την ανθολογία που – είτε άμεσα, είτε “εξ αγχιστείας” – είναι υπεύθυνη για την εξέλιξη, την πρόοδο, την καταξίωση, το παρόν και το μέλλον των alternative comics; Που μέσα από τις ίδιες τις σελίδες της ξεπήδησαν τόσοι και τόσοι σπουδαίοι καλλιτέχνες, και, χάρη στην επιρροή της, εκκολάφθηκαν και μεγάλωσαν δεκάδες σημαντικοί δημιουργοί, που μας χάρισαν τόσες εξαιρετικές δουλειές, τις επόμενες δεκαετίες;

Κακά τα ψέματα, με τις παραμέτρους αυτού του BEST OF, θα ήταν αδύνατο να υπάρξει κάποιο άλλο comic στην πρώτη θέση εκτός από το RAW (#34 στο δικό μας Top 100 των 80s), και, παρ’ όλο που γενικά είμαι άνθρωπος που τρέφομαι από τις διαφωνίες και τα debates, στη συγκεκριμένη περίπτωση εύχομαι ειλικρινά να μην έχει κανείς αντίθετη άποψη…